Bolu Dağı-Bakacak (Bolu) yöresi jipslerinin jeolojik incelenmesi

Abstract

IV ÖZET İnceleme alanı Bolu dağı-Bakacak (Bolu) yöresinde Türkiye 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalarında Adapazarı G26b3, G26b4, G26cl, G26c2 paftaları içerisinde yaklaşık 22 km2 lik bir alanı kapsamaktadır. Bu çalışma ile jeolojik açıdan (stratigrafi, tektonik) önemli konumda bulunan Bolu dağı-Bakacak (Bolu) yöresinde yüzeyleyen jipslerin ve diğer kayaçlann stratigrafik istifteki yerinin belirlenmesi, bu kayaçlann içerdikleri kil ve diğer minerallerin tayininin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda inceleme alanının jeoloji haritası yapılmış, bu alanda bulunan kayaç türleri belirlenmiş, çalışma alanında yüzeyleyen kayaç türlerinin birbirleri ile olan stratigrafik ilişkileri açığa çıkarılarak, mineralojik özelliklerinin belirlenmesi için kayaç örnekleri toplanmıştır. Kayaç örnekleri optik mikroskop ve X-ışını difraktometresi çalışmaları ile incelenmiştir. Çalışma alanında bulunan kayaç toplulukları üç formasyona ayrılarak incelenmiştir. Bunlar; Fındıcak, Apalar ve Melendere formasyonlarıdır. Erken Eosen yaşlı Fındıcak formasyonu inceleme alanında en geniş yayılım gösteren birimdir. Kireçtaşları ve marnlardan oluşmuştur. Kireçtaşlan Fındıcak formasyonun alt seviyelerinde bulunmaktadır. Masif görünümlü, beyaz - krem renkli ve çatlaklıdır. Marnlar kahverenkli - gri renklidir. Belirgin bir tabakalarıma göstermezler. Aşın derecede bozunmaya uğramışlardır. Fındıcak formasyonunun alt sının çalışma alanı içerisinde gözlenememektedir. Formasyonun üst sının ise Apalar formasyonu ile uyumludur. Erken Eosen yaşlı Apalar formasyonu jips ve çamurtaşından oluşmuştur. İnceleme alanındaki jipsler genel olarak masif yapıdadır. Taşlıyatak yöresinde diğerlerinden farklı olarak tabakalı yapı gösterirler. Yer yer kırmızı kil dolgulu bazı yerlerde de erime boşlukludur. Çamurtaşlan kırmızı renklidir ve aşırı derecede bozunmaya uğramışlardır. Çamurtaşlan tabakalı bir yapı gösterirler ve jipsli seviyelere ait çakıllar bulundururlar. Apalar formasyonu alt sının Fındıcak formasyonu ileuyumludur. Melendere formasyonu da Apalar formasyonu üzerine uyumlu olarak gelmektedir. Erken Eosen yaşlı Melendere formasyonu vitrik ve kristal türlerden oluşmuştur. Kristal tüfler kırmızı renkli, tabakalı yapı gösterirler ve yoğun bir alterasyona uğramışlardır. Vitrik tüfler san renklidir ve kırıklı yapı gösterirler. Melendere formasyonu ile Apalar formasyonu arasında uyumlu bir ilişki vardır.

VI ABSTRACT The study area is located Bolu Dağı - Bakacak (Bolu). It covers about 22 km2 in sheets G 26 b3, b4, cl, c2 of Adapazarı with a scale of 1/25.000. The present work aims to determine; the stratigraphic relationship between gypsum and the other rocks and mineral paragenesis of these rocks. For these purposes the geological map of study area was done, lithological characteristic of the rocks and stratigraphical relationships of them were determined. Rock samples which were taken from the area were studied using optical microscope and analyzed by X-ray diffractiometry. In study area gypsum and the other rocks are studied in distinct three formation. These are Findicak formation, Apalar formation and Melendere formation with the age of Early Eocene. Findicak formation is the bottom formation of the study area. This formation consists of limestone and marl. Massive, white-beige colored and fissured. Limestones form the bottom level of the formation. Marls which are brown-gray colored are not bedded and too altered. The bottom boundary of Findicak formation could not be seen in study area. This formation is overlied comformably by Apalar formation. Apalar formation consist of gypsum and mudstone. Gypsum is generally massive; but in Taşlıyatak village, these are bedded. Gypsum contains red clays and melting voids. Mudstones are red colored and too altered. These are bedded and contain gypsum gravels. Apalar formation is overlied conformably by Melendere formation. Melendere formation consist of vitric ad crystal tuffs. Crystal tuffs are red colored, bedded and too altered. Vitric tuffs are yellow colored and fractured. *toi