Sivrihisar-Günyüzü granitoyidlerine bağlı damar kayaçlarının mineralojik ve petrografik incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Sivrihisar intrüzif Kompleksi içerisinde yer alan damar kayaçlarının mineralojisi, petrografisi ve jeokimyası ayrıntılı olarak incelenmiştir. Çalışma alanı Sivrihisar ilçesinin güneydoğusunda bulunmaktadır. İnceleme alanındaki kayaç birimleri; Metamorfik seri (P1-P2), Sivrihisar İntrüzif Kompleksi (Kdg, Tgr, Kgr), Günyüzü Formasyonu (nı, n2, n3) ve alüvyondan (Q) oluşmaktadır. Sivrihisar İntrüzif Kompleksi inceleme alanında mineralojik-petrografik özelliklerine göre Kadıncık granodiyoriti (Kdg), Tekören granodiyoriti (Tgr), Karacaören granodiyoriti (Kgr) ve Damar Kayaçları (pegmatit, aplit, diyabaz) olmak üzere dört ana kayaç biriminden oluşmaktadır. Granitoyidlerin genel olarak mineralojik bileşimi kuvars, plajiyoklaz, alkali feldispat (ortoklaz, mikroklin), hornblend, biyotit, monazit, ortit (allanit), titanit, apatit ve zirkon minerallerinden oluşmaktadır. Pegmatit ve aplitler kuvars, alkali feldispat (mikroklin), plajiyoklaz, biyotit, muskovit, monazit, ortit (allanit), titanit, apatit ve az miktarda granat mineralleri içermektedir. Diyabaz dayklarının mineralojik bileşimi ise hornblend, piroksen, plajiyoklaz ve az miktarda olivin minerallerinden meydana gelmektedir. inceleme alanındaki granitoyidler içerisinde, özellikle Kadıncık granodiyoritlerinde, mafik kayaç kapanımları ve pegmatit cepleri gözlenmektedir. Mafik kayaç kapanımları granitoyidlerle keskin dokanaklı ve daha ince tanelidir. Mikroskobik incelemeler neticesinde bunların yüksek sıcaklıklarda magmadan ayrılan mafik minerallerce zengin kayaç kapanımları (segregasyon) olduğu anlaşılmıştır. Pegmatit cepleri ise ana kütleye göre daha iri tanelidir. Bunlar kuvars ve feldispat minerallerinden meydana gelmektedir. Bunların, artık potasik çözeltilerden itibaren mevcut boşluklarda kristalleşmiş kayaçlar olduğu düşünülmektedir. Sivrihisar Kompleksine ait intrüzif kayaçlar genellikle granodiyorit bileşimindedir. intrüzif kayaçlar toplam alkali-silis diyagramında subalkali, AFM diyagramında da kalkalkali karakter göstermektedir. Sivrihisar intrüzif kompleksi tektonik ortam olarak volkanik yay granitoyidi (VAG) alanına düşmektedir. Kayaçların moleküler Aİ203/(CaO+Na20+K20) oranları < 1.1 olduğu saptanmıştır, bu da granitoyidin l-tipi olduğunu işaret etmektedir. Mevcut veriler ışığında, Sivrihisar İntrüzif Kompleksine ait granitoyidlerin hibrit kökenli olduğu, pegmatit ve aplitlerin kökensel olarak granitoyidlerle ilişkili olduğu söylenebilir. Ancak diyabazların gerek mineralojik bileşimleri gerekse jeokimyasal özellikleri, bunların granitoyid ve pegmatit-aplitlere göre farklı bir kökene sahip olduklarını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Sivrihisar İntrüzif Kompleksi, Granitoyid, Pegmatit, Aplit, Jeokimya

ABSTRACT In this study, the mineralogy, petrography and geochemical characteristics of the vein type of rocks that appear within Sivrihisar Intrusive Complex were detailled. The study area is located on the southeast of Sivrihisar. The rock units of the investigated area consist of Metamorphic series (P1-P2), Sivrihisar Intrusive Complex (Kdg, Tgr, Kgr), Günyüzü Formation (n-i, n2, n3) and alluvium (Q). According to the mineralogic and petrographic characteristics, Sivrihisar Intrusive Complex consists of four major rock units in the study area: Kadıncık granodiorite (Kdg), Tekören granodiorite (Tgr), Karacaören granodiorite (Kgr) and vein type of rocks (pegmatite, aplite, diabase). The granitoids is generally composed of quartz, plagioclase, alkali felspars (orthoclase, microcline), hornblende, biotite, monazite, ortite (allanite), titanite, apatite and zircon. Pegmatite and aplite contain quartz, alkali felspars (microcline), plagioclase, biotite, muscovite, monazite, ortite (allanite), titanite, apatite and a few amount garnet. Mineralogicai composition of diabase is hornblend, pyroxene, plagioclase and a few amount of olivine minerals. Mafic rock inclusions and pegmatite pockets were observed within granitoids in the study area, especially in Kadıncık granodiorite. Mafic rock inclusions are more thin grained and sharply contacted with granitoids. Microscobic studies showed that these are rock inclusions which are rich in mafic minerals segregated from magma in high temperature. Pegmatite pockets are more coarse grained to major mass. These pockets were formed from quartz and feldspars minerals. These are crystallized from residual potasic fluids. Intrusive rocks of Sivrihisar Complex are generally granodiorite composition. The intrusive rocks are subalkaline character on the total alkali versus silica diyagram and calcalkaline affinity on the AFM diyagram. Sivrihisar Intrusive Complex is tectonically located in the field of volcanic arc granitoids (VAG). The igneous origin (l-types) of granitoid of Sivrihisar Intrusive Complex was also determined, basing on the molecular ratio [ AI203/(CaO+Na2O+K2O)] which is less than 1,1. This set of data may imply that granitoids of Sivrihisar Intrusive Complex are hibrid origin, pegmatites and aplites are originally associated with granitoids. However, mineralogicai composition and geochemical features of diabases may indicate that they have a different origin according to granitoids, pegmatites and aplites occurence. Key words: Sivrihisar Intrusive Complex, Granitoid, Pegmatite, Aplite, Geochemistry