29 numaralı uluslararası muhasebe standardı açısından yüksek enflasyonist ekonomilerde mali raporlama ve bir sanayi şirketinde uygulama

Abstract

VII ÖZET Fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen devamlı bir yükselme şeklinde tezahür eden enflasyon; bir çok sosyal, siyasal ve ekonomik sorunlara yol açmaktadır, işletmelerin mali tablolanm da homojen bir yapıdan uzaklaştırarak mukayese yapmayı zorlaştıran, karmaşık bir dizi rakamlar kümesine dönüştürmektedir. Bu durum ise bir taraftan işletmelerin geleceğe yönelik strateji ve projeksiyon yapmalarını zorlaştırırken, diğer taraftan da şişirilmiş fiktif kazançlar üzerinden devlete enflasyon vergisi vermelerine neden olmaktadır. İşte bu durumun yarattığı belirsizlikten kurtulmanın yolu enflasyon ile mücadele ederek onu yenmektir. Ancak, kısa dönemde bunun mümkün olmayacağı gerçeği dikkate alınarak, bu mücadele ile birlikte mükelleflerin mağduriyetini önlemek için enflasyon muhasebesi yöntemlerine birer yardımcı olarak başvurulması zorunludur. Türk vergi sistemi enflasyon muhasebesi yerine bu amaca hizmet eden dağınık ve kısmi önlemlere yer vermiştir. Tez konusu enflasyonun mali tablolar üzerindeki sonuçlarının `Uluslararası Muhasebeciler Federasyonumun (IFAC) bir alt kuruluşu olan `Uluslarası Muhasebe Standartları Komitesi'nin (IASC) yayınlamış olduğu `Hiperenflasyonist Ekonomilerde Mali Raporlama` başlıklı 29 No'lu standarda (IAS 29) göre incelenmesidir. Uluslararası platformda birçok çokuluslu şirketin konsolidasyon ve raporlamalarında bu standartlara başvurması nedeniyle uygulamada en çok kullanılan muhasebe standartları `Uluslarası Muhasebe Standartlarıdır. Çalışmamız onbir bölümden oluşmaktadır LBölöm-Giriş: Bu bölümde enflasyon konusu incelenmiştir. Türkiye'de ve dünyada enflasyonun genel seyri incelenmiş, sebepleri araştırılmış, çeşitli teorilerle enflasyon olgusu anlatılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikye enflasyonun işletmeye olan etkileri anlatılmıştır. 2.Bölüm-Kavramlar ve Enflasyon Muhasebesi Terimleri: Bu kısımda ilk olarak muhasebenin kavranılan, ilkeleri ve politikaları anlatılmış, sonra enflasyon muhasebesinde kullanılan terminoloji açıklanmıştır. Finansal tabloların yararlılığını belirleyen kriterler anlatılmıştır. Geleneksel muhasebenin eksiklikleri bu kısımda detaylıca incelenmiştir. Bu prensiple hazırlanan mali tabloların enflasyon karşısındaki eksikliklerine değinilmiştir. 3.Bölüm-Enflasyonun Firmaların Varlık ve Kaynak Yapılarına Etkileri: Bu kısımda firmalann varlık ve kaynaklan parasal ve parasal olmayan kaynaklar ve varlıklar aynmıyla incelenmiş, enflasyonun bu kaynak ve varlıklara olan etkileri araştırılmıştır. Varlık ve kaynaklardaki fiyat artışlarına tarihsel maliyet muhasebesinin aksiyonunun ne yönde olduğu incelenmiştir.VIII 4.BöJüm-Enflasyonun Firmalann Gelir Tablosu Kalemlerine Olan Etkisi: Bu bölümde fiyat artışlarının, tarihsel maliyet muhasebesi altında muhasebe kayıtlan tutulan gelir tablosu kalemlerine olan etkileri incelenmiştir. 5.Bölüm-Enflasyon Muhasebesinde Sermayenin Korunması Kavramı: Sermayenin enflasyon altında nominal, satın alma gücü ve üretim gücü olarak korunması bu bölümde anlatılmıştır.UMS 29 standardının sermayenin korunmasında hangi kavramı benimsediği açıklanmaktadır. 6.Bölüm-Enflasyon Muhasebesi Sistemleri: Enflasyon muhasebesi uygulamalarında kullanılan cari maliyet muhasebesi yöntemi, genel fiyat düzeyi ve karma yöntemin özellikleri açıklanmıştır. UMS 29 Standard'ının tam tercümesi verilmiş ve yorumlanmıştır. Standart enflasyon muhasebesinin uygulanışında `genel fiyat düzeyi muhasebesi'ni benimsediğinden; bu sistemde UMS 29'a göre fınansal tablo kalemlerinin nasıl enflate edileceği detaylıca anlatılmıştır. 7.Bölüm-Çeşitli Ülkelerde Enflasyon Muhasebesindeki Gelişmeler. Enflasyon muhasebesi çeşitli ülkeler açısından inceienmekte.ülkelerin enflasyon muhasebesine bakış açılan anlatılmakta ve hangi enflasyon muhasebesi sistemine taraf oldukları açıklanmaktadır. 8.Bölüm-Enflasyon Muhasebesinin Türk Vergi Sistemi İçerisinde İncelenmesi: Türkiye'de işletmelerin mali tablolarını enflasyondan korumak için vergi kanunumuzun sağladığı kolaylıklar anlatılmış, aynca enflasyonun kamu gelirlerine olan etkisi incelenmiştir. 9.Bölüm-SPK Tarafından Yayınlanmış Muhasebe Prensipleri, Vergi Mevzuatı, Uluslararası Muhasebe Standartları ve Amerika Birleşik Devletlerin'de Geçerli Genel Kabul Görmüş Muhasebe Prensipleri Arasındaki Önemli Benzerlik Ve Farklılıklar: Bu prensipler ana hatları ile karşılaştırılmış, belli başlı özellikleri ve farklılıkları vurgulanmıştır. Bu bakımdan enflasyon muhasebesi dışında genel esaslan ile dört büyük disiplin incelenmiştir. lO.Bölüm-Enflasyon Muhasebesi Örnekleri ve 29 No'lu UMS'nin Bir Sanayi Şirketine Uygulanması: Bu bölümde birbirinden bağımsız içerik teşkil eden sekiz adet örnek çözülerek devamında sunulşn uygulamaya hazırlık yapılmıştır. Uygulamada varsayımsal bir sanayi işletmesine enflasyon muhasebesi uygulanmıştır. Bu şekilde enflasyonun faaliyet sonuçlan mali tablolara olan etkisi somut bir biçimde sunulabilmiştir. 11.Bölüm-Sonuç: Bu kısımda çalışma bir bütün olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Tez çalışmasının sonucunda yüksek enflasyonlu ekonomilerde enflasyon muhasebesi uygulamasının zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. -.,.4 i ***** ` &W i*' i

IX SUMMARY Inflation, which can easily be explained as an increase in the general price level, causes many problems not only from the economic side, but also from the social side. In an inflationary economy, the meaning and use of the financial statements becomes full of figures which are not appropriate to make conclusions and comparisons between different fiscal periods. For this reason, the management of these companies cannot perform long-term projections or form strategic plans for the company. In addition to this, the company will continue paying taxes to the government on unrealized gains caused by inflation. The salvation from these chaotic uncertanities is to beat inflation in economic terms. Since taking into consideration the macroeconomic dimensions of inflation, to beat it, is not an easy task in the short-run. Through the use of monetary tools, the inflation rate can be adjusted but cannot be controlled. Economic growth is one of the most crucial weapons used to fight inflation. Economic stability and the common sense of the government and citizens of the country can work together to beat inflation in the long-run. In order to protect the taxpayers from the destructive effects of inflation, implementation of inflation accounting should begin immediately. There are various partial practices that can be used as a remedy in the Turkish taxation system instead of adopting inflation accounting. These practices, unfortunately, do not protect taxpayers entirely in a hyperinflationary economy. The thesis subject is the analysis of the effects of inflation on the financial statements in accordance with `International Accounting Standarts no:29 (IAS 29),° which is published by `International Accounting Standarts Committee (IASC)`. IASC is a subdivision of `International Federation of Accountants (IFAC)`. IAS 29 requires that financial statements prepared in the currency of a highly inflationary economy be stated in terms of the measuring unit current at the balance sheet date, and corresponding figures for previous periods be restated in the same terms. Dealing with the application and implementations of these practices, many multinational companies prefer `International Accounting Standards` in the consolidation and the reporting of their companies. Our thesis constitute eleven chapters. Chapter 1 -Introduction: In this chapter, the concept and reasons for inflation are expained. Consequences and analysis of inflation in Turkey and throughout the world are also discussed. Chapter 2-lnflation Accounting Terminology and Accounting Concepts: In this chapter, the concepts and policies of accounting are first mentioned, along with the terminology and concepts used in inflation accounting. Later, the critical factors for a fair presentation of financial information are listed with regards to various disciplines. The conventional accounting method and its deficiencies in the responsiveness to the price changes are analyzed in detail in this chapter. Chapter 3-The Effects of Inflation on Assets & Liabilities: The effect of inflation on the assets and liabilities are explained in this chapter. The responsiveness of these assets and liabilities to price changes are analyzed on a monetary and non-monetary framework. The deficiency of theconventional accounting methodology, where the historical cost accounting principle takes into consideration the influences of inflation on assets and liabilities, is explained in detail in this chapter. Chapter 4-The Effects of Inflation on Income Statement: The influence of the changes in general price level to income statement items is highlighted. Chapter 5-The Capital Maintenace Concept in Inflation Accounting: The maintenance of capital is analyzed with regards to nominal, purchasing parity, and production capacity concepts in this chapter. The IAS advocates the maintenance of capital by the purchasing parity concept. Chapter6-lnflation Accounting Systems: The basic three accounting systems which include `current cost accountingYgeneral price-level accounting` and `price level adjusted current cost accounting` are explained briefly in this chapter. Afterwards, the IAS 29 is explained and interpreted. Application of the inflation accounting method that the IAS advocates is explained on a caption base study of the financial statements. Chapter 7-Comparative Analysis of Inflation Accounting Applications in Various Countries: This chapter analyses the development of the accounting systems for the effects of inflation on the basis of comparison between different applications of some countries with a historical perspective. Chapter 8-Analysis of Inflation Accounting In The Turkish Taxation System: The effect of inflation on the public income and the applications regarded as inflation accounting practices advocated by Turkish Taxation Code are explained in this chapter. Chapter 9- Material Similarities and Dissimilarities of International Accounting Standarts (IAS),Turkish Taxation Code.United States General Accepted Accounting Principles (US GAAP) and Capital Market Board (SPK): The similarities and dissimilarities of the above mentioned disciplines are listed very briefly here in order to give a presentation of the accounting standards used most frequently in Turkey. Chapter 10- Exercises & Application of IAS 29 at a Manufacturing Company: First in this chapter, eight unique exercises are presented for becoming accustomed to application of IAS 29. In the second part, an application of IAS 29 at a manufacturing company takes place where the full implementation and use of IAS 29 are explained in detail. Chapter 11 -Conclusion: In this final chapter, our thesis has fulfilled its task. It has proven that the application of IAS 29 in a hyperinflationary economy makes financial statements more reasonable, understandable and meaningful. It has also placed IAS 29 in a special location among other inflation accounting systems and made it clearly understandable through the case study presented. / if.