Kürtün havzası (Samsun) hidrojeoloji incelemesi

Abstract

KÜRTÜN HAVZASI (SAMSUN) HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ Hülya BAŞAR Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Hidrojeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı ÖZ Kürtün Havzası hidrojeolojisinin güncel veriler ışığında incelenmesini amaçlayan bu çalışmada havzadaki hidrostratigrafi birimlerinin, alttan üste doğru yarı geçirimli birim (Yemişliçay, Cankurtaran, Akveren ve Atbaşı formasyonları), geçirimsiz birim (Kusuri, Tekkeköy Formasyonları, Mahmurdağ Volkanitleri ve llyas Üyesi), geçirimli birimden (Karasamsun Üyesi ve alüvyon) oluştuğu belirlenmiştir. Yaklaşık 330 km2'lik yayılıma sahip olan havzada hidrojeolojik bütçe bileşenleri şu şekilde belirlenmiştir: yağıştan beslenim 156.65* 106 m3/yıl, buharlaşma ile boşalım 11 0.08*1 06 m3/yıl, yüzeysel akış ile boşalım 46.9*1 06 m3/yıl, kaynaklar ile boşalım 0.79*1 06 m3/yıl. Mevcut derin sondaj kuyuları Cankurtaran Formasyonu ve alüvyon içinde açılmış olup, derinlikleri 14 m ile 95 m arasında, özgül debileri 0.4 l/sn/m ile 21.3 l/sn/m arasında, debileri ise 0.5 l/sn ile 68 l/sn arasında değişmektedir. Kaynak debilerinin ise 0.1 l/sn ile 4 l/sn arasında değiştiği, saptanan keson kuyularda ise yeraltısuyu seviyesinin 6 m ile 12 m arasında bulunduğu belirlenmiştir. Bölgedeki sular genel olarak Ca-HC03 karakterindedir ve bunların çoğunluğu Wilcox diyagramına göre `Çok iyi-iyi`, ABD Tuzluluk Lab. Diyagramına göre ise C2-S1 sınıfında bulunmaktadır. İçme ve kullanma suyu kalitesi açısından havzadaki yüzey ve yeraltısularının büyük bölümü TS-266'da belirtilen kalite kriterlerine uymaktadır. Yüzey ve yeraltısuyu örneklerinde yüksek nitrit, nitrat, amonyak ve fosfat değerleri belirlenmiştir. Sınırlı sayıdaki bir kısım yüzey ve yeraltısuyu örneklerinde ise nikel ve kadmiyum derişimleri ise içme ve kullanma için izin verilen sınırların üzerinde bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Kürtün, Samsun, hidrojeoloji, yeraltısuyu. Danışman: Prof.Dr. Serdar BAYARI, Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Hidrojeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı

HYDROGEOLOGICAL INVESTIGATION OF KÜRTÜN BASIN (SAMSUN) Hülya BAŞAR Hacettepe University, Department of Geological Engineering, Hydrogeological Engineering Section ABSTRACT This study comprises of an up-to-date hydrogeological investigation of Kürtün Basin, located to the west of Samsun. From bottom to top, the hydrostratigraphy composes of semi permeable (Yemişliçay Formation, Cankurtaran, Akveren and Atbaşı Formations), impermeable (Kusuri, Tekkeköy Formations, Mahmurdağ Volcanics and llyas Member) and, permeable units (Karasamsun Member and alluvium). The elements of hydrologic budget of the basin that lays over an area of 330 km2, were determined to be as follows; areal precipitation input: 156.65 106 m3/year, loss by evapotranspiration: 110.08 106 m3/year, loss by surface runoff: 46.9 106 m3/year, loss by springs: 0.79 106 m3/year. Existing deep wells are located in Cankurtaran Formation and alluvium and, their depth, specific yield and discharge rates range between 14 m and 95 m, 0.4 l/sec/m and 21.3 l/sec/m, 0.5 l/sec and 68 l/sec, respectively. Spring discharges range between 0.1 l/sec and 4 l/sec, while the depth to water table in shallow wells varies between 6 m and 12 m. Many of the waters in the basin belong to Ca-HC03 fades and fall into `Good-very good` and `C2-S1` classes of Wilcox and USA Salinity Lab. irrigation water classification systems, respectively. Many of the waters were found to be drinkable according to the TS-266 Standard. Limited number of surface and groundwater samples posseses varying degree of pollution in terms of nitrite, nitrate, ammonia, nickel and cadmium concentrations. Keywords: Kürtün, Samsun, hydrogeology, groundwater. Advisor: Prof.Dr. Serdar BAYARI, Hacettepe University, Department of Geological Engineering, Hydrogeological Engineering Section