Akarçay (Afyon) havzası su kaynakları yönetim modeli

Abstract

Son yıllar içerisinde Akarçay Havzasının ekonomik ve sosyal gelişimine paralel olarak uygun kalite ve miktardaki su ihtiyacını karşılamak için yeraltısuyu kullanımı sürekli artmaktadır. Bu çalışmada Akarçay Havzasında su kaynakları potansiyelinin günümüzde ve gelecekteki ihtiyaçlar doğrultusunda sürdürülebilir kullanımı ve bu potansiyelden maksimum faydayı sağlayacak şekilde tahsisatı için bir su kaynakları yönetiminin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla Akarçay Havzası için kullanılabilir su potansiyelinin belirlenmesinde klasik emniyetli verim yaklaşımı yerine sürdürülebilirlik yaklaşımı ile aktif su kullanımı sonunda hidrolojik sistemde istenmeyen etkiler yaratmadan, uzun dönemlerdeki ihtiyaçları karşılayabilecek bir dinamik potansiyel değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Akarçay Havzası için sürdürülebilir potansiyelin hesaplanmasında, havza genelinde beslenmenin zamana ve konuma göre değişimleri göz önüne alınmış, 8 alt havza için hesaplanan beslenme değerlerinin belirli tekerrür sürelerindeki oluşma olasılıkları değerlendirilmiştir. 2000-2015 yılları arasındaki beslenme değerlerinin tahmini için sentetik seriler Thomas-Fiering Modeli kullanılarak oluşturulmuştur. Aynı periyot içinde su kullanımı sonunda hidrolojik sistemde ortaya çıkacak durumun benzeşimi için yeraltısuyu akım modeli kullanılmıştır. Yönetim stratejisi içinde su kaynaklarının sürdürülebilirliğinin yanında havza içinde maksimum kazancın sağlanacağı, kullanım önceliklerinin gözönüne alındığı bir tahsisat politikası uygulanmıştır. Son kısımda Akarçay Havzası su kaynaklan yönetimi, karar vericiler için planlama, tasarım ve işletim aşamalarında yol gösterici olacak bir yönetim karar destek sistemi ve coğrafi veri tabanı halinde bir arayüz programı olarak sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Akarçay Havzası, Afyon, su kaynakları yönetimi, model, sürdürülebilirlik, emniyetli verim, tahsisat

The usage of the groundwater increases continuously in order to afford the increasing demand of the required quality and quantity of the water due to the economical and social development in the Akarçay Basin. Within the scope of this study, it is aimed to develop a water management and allocation policy for the sustainable use of groundwater potential and obtain maximum profit from this potential. For this purpose, a dynamic water potential is estimated instead of the classical safe yield approach to meet the long term demand by considering the sustainability of the system and preventing the undesirable impacts on the hydrologic system at the end of the active water usage period. The time and space variability of the recharge is considered in the estimation of the sustainable groundwater potential and the probability of the occurrence of the estimated recharge values in 8 sub basins for the given return periods is investigated. The recharge values for the years 2000 to 2015 is extrapolated by Thomas-Fiering approach. Then the impacts of the groundwater exploitation are examined by the groundwater flow model of the basin. In addition to the sustainability, a water allocation policy is developed by giving the highest priority to the zone of the maximum profit achievements in the basin. The Akarçay Basin groundwater management system is then expressed by a GIS based decision support system interface, to guide the decision-makers in the planning, design and exploitation of the groundwater system. Keywords: Akarçay Basin, Afyon, water resources management, model, sustainability, safe yield, allocation