Sert taş mermer blok üretiminde patlayıcı seçimi ve delik geometrisi tasarımı için yeni bir yaklaşım

Abstract

SERT TAŞ MERMER BLOK ÜRETİMİNDE PATLAYICI SEÇİMİ VE DELİK GEOMETRİSİ TASARIMI İÇİN DENEYSEL BİR YAKLAŞIM Seher CEYLAN ÖZ Ülkemizde sert taş mermer işletmelerinde, delme-patlatma yöntemi ile blok üretimi yapılmaktadır. Bu yöntemin işletmeciler tarafından tercih edilmesinin en önemli sebebi, kısa zamanda büyük ebatlarda blok üretmek düşüncesidir. Oysaki ocak işletmeciliğinde amaç firesiz ve mümkün olduğunca düzgün blok elde etmek olmalıdır. Ülkemizde mermer ocak işletmeciliğinde yapılan en büyük yanlışlardan biri patlayıcıların uygun şekilde kullanılmamasıdır. Kayacın yapısına bağlı olarak doğru üretim yöntemi, patlayıcı madde miktarı ve patlayıcı cinsinin belirlenmesi gerekir. Yani her ocaktan aynı yöntem ve aynı malzemelerle doğru blok çıkarmak mümkün değildir. Bu nedenle ocaklarda temel jeolojik parametreler incelenmeden ve doğru bir plan yapılmadan, patlayıcılar ana üretim yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Bu çalışmada, sert taş mermer blok üretiminde, minimum blok zayiatı, maksimum verimlilik ve karlılık için gevşetme delik tasarımı ve sadece gevşetme atımını gerçekleştirecek zayıf patlayıcı karışımlarının kullanılması hedeflenmiştir. Ancak patlayıcı madde yönetmeliği gereği bu zayıf patlayıcı karışımlarının kullanılması mümkün olmamıştır. Bu amaçla sahada ve blok örnekler üzerinde yapılan çalışmaların neticesinde, düşünülen sonuca ulaşılamamıştır. Sonuçlar ve nedenleri incelenmiş, hatalar ve eksiklikler tartışılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Sert taşlar, blok üretimi, ön-kesme, düşük yoğunluklu patlayıcılar Danışman: Prof. Dr. Seyfi KULAKSIZ, Hacettepe Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Maden İşletme Anabilim Dalı

AN EXPERIMENTAL APPROACH TO THE SELECTION OF EXPLOSIVES AND BLASTHOLE DESIGN IN THE PRODUCTION OF HARD ROCK MARBLE BLOCKS Seher CEYLAN ABSTRACT In our country, block production by drilling and blasting method is applied in hard rock enterprises. The most important reason of entrepreneurs' preference of this method is the idea of producing blocks in large quantities in a short time. However, the purpose of quarry producer must be to achieve as smooth blocks as possible without loss. One of the most important mistakes in marble quarry managership in our country is the inappropriate use of explosives. Appropriate production method, the amount and the type of the explosives should be determined according to the nature of the rock. This means that it is impossible to get proper rock in the same manner and with the same materials from every quarry. Thus, explosives should not be used as the main production method before the basic geological parameters are examined and a correct plan is prepared. In this study, minimum block loss, hole design to loosen the block from main body for maximum productivity and profitability and the usage of weak explosive mixtures which will realize the mere blasting for loosening in hard rock block production is aimed. However, according to the explosives regulations, the use of this weak explosive mixtures was impossible. For this purpose, at the end of the studies in the field and on the block examples, the ideal result could not be reached. The results and their reasons were examined and the mistakes that were done were discussed. WORDS: Hard rocks, block production, pre-splitting, low density explosives Supervisor: Prof. Dr. Seyfi KULAKSIZ, Hacettepe University, Department of Mining Engineering, Mining Division