Çayeli Bakır İşletmeleri`ne ait derin deniz deşarjı ile yapılan atık su boşaltımının deniz ekosistemine etkilerin belirlenmesi ve yayılımın modellenmesi

Abstract

Çalışmada, Doğu Karadeniz Bölgesi, Rize Çayeli Mevkiinde bulunan Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.'ne ait atık suyun derin deniz deşarj sistemiyle boşaltıldığı bölgede, atık su ile taşınan kirleticilerin deniz ortamında mevsimsel ve uzaysal dağılımı incelenerek bir matematiksel model oluşturulmuştur. Ayrıca söz konusu deşarjdan kaynaklanan kirleticilerin bölgede deniz ekosistemine olan etkileri ortaya konmuştur.Bu amaçla bölgede belirlenen 7 istasyon ve bu istasyonlarda, yüzey, 75 m, 150 m, 200 m ve 350 m derinliklerden alınan su örneklerinde, sıcaklık, tuzluluk, pH, çözünmüş oksijen, alkalinite, hidrojen sülfür, bakır, çinko, demir, kurşun, kadmiyum, cıva, arsenik ve mangan değerleri ölçülmüştür. Çalışma süresince yüzey suyunda ölçülen sıcaklık, çözünmüş oksijen, pH ve tuzluluk değerlerinin sırasıyla, 7.94-27.33 °C, 6.90-11.18 mg/L, 7.90-8.40 ve ?16.74-18.24 arasında değiştiği saptanmıştır. Bölgeden alınan su örneklerinde ölçülen en yüksek As, Hg, Pb, Cd, Mn, Fe, Cu ve Zn değerlerinin sırasıyla 7.32 µg/L, 1.36 µg/L, 17.83 µg/L, 0.80 µg/L, 571.60 µg/L, 44.49 µg/L, 11.55 µg/L, 112.27 µg/L olduğu belirlenmiştir. Buna göre çalışma bölgesinde ölçülen en yüksek metal değerleri dikkate alındığında, sonuçların Su Kirliliği Yönetmeliği'ndeki deniz suyunun genel kalite ölçütlerinde verilen değerleri aşmadığı görülmektedir.Araştırma süresince ölçülen metal değerlerine göre, mevsimsel ve uzaysal dağılımın düzensiz olduğu, belirli bir eğilimin ortaya çıkmadığı ve Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.'nin bölgeye yaptığı atık su deşarjının su sütunundaki metal konsantrasyonları üzerine önemli bir etkisinin olmadığı saptanmıştır. Ayrıca yapılan model çalışmasında ÇBİ tarafından bırakılan atıkların, bölgede piknoklin tabakasının üzerine çıkmadığı belirlenmiştir.

In this research, seasonal and temporal distribution of the pollutants carried by the tailings is investigated in the sea environment at the region where the tailings of Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş. (ÇBİ), located at east Black Sea Rize Çayeli region, is discharged by a deep sea discharge system, and a mathematical model is developed. The effects of concerning pollutants on the sea ecosystem, sourced from the discharge at the region are introduced as well.Seven stations are selected at this region for this purpose and temperature, salinity, conductivity, pH, dissolved oxygen, alkalinity, hydrogen sulphide, copper, zinc, iron, cadmium, mercury, arsenic and manganese values of water samples are measured which are taken from surface, 75 m, 150 m, 200 m, and 350 m depths of these stations. The temperature, dissolved oxygen, pH and salinity values measured from the surface water are found to be varying between 7.94-27.33°C, 6.90-11.18 mg/L, 7.90-8.40 and ?16.74-18.24 respectively during the research period. The maximum values of As, Hg, Pb, Cd, Mn, Fe, Cu and Zn are found to be 7.32 µg/L, 1.36 µg/L, 17.83 µg/L, 0.80 µg/L, 571.60 µg/L, 44.49 µg/L, 11.55 µg/L and 112.27 µg/L respectively at the samples taken from the research region. Accordingly, it is understood that none of the metal levels at the region are above the values defined by general sea water quality standards in Water Contamination Regulations when the maximum values are considered.It?s been determined that; seasonal and temporal distributions are unsteady, no certain tendencies are appeared, and there is no considerable effect of ÇBİ?s tailings discharge to the region over the metal concentration of water column in relation to the measured metal values during the research. Additionally, it?s been modeled that the tailings from ÇBİ is not rising above the pycnocline layer.