Bankacılık krizlerinin erken uyarı sinyalleri: Türkiye üzerine bir uygulama

Abstract

Dünya ekonomisindeki küreselleşmenin artması sonucunda, bankacılık sektörünün popülaritesi giderek yükselmeye başlamıştır. Artan küreselleşme ise ülkelerin ekonomilerini daha kırılgan bir hale getirmiştir. Bunun sonucunda, kırılgan ekonomilerde yükselen bankacılık sektörünün meydana getirdiği risklerde de artış yaşanmıştır. Artan bu riskler bazı ülkeler tarafından kontrol edilemeyerek krizlere sebebiyet vermiştir. Türkiye'de de 1994 ve 2000 yıllarında yaşanan bankacılık krizleri sonucunda ülke ekonomisi ciddi tahribata uğramış ve birçok bankaya TMSF tarafından el konmuştur. Söz konusu süreç, ileride yaşanabilecek bankacılık krizlerinin erken uyarı modeli ile önceden öngörebilmenin önemini ortaya koymuştur. Etkin bir erken uyarı modeliyle önceden belirlenebilecek olan bankacılık krizlerinin ekonomiye olan yüksek tahribatının önemli ölçüde azaltılabilmesi muhtemeldir.Bu çalışmanın amacı Türkiye'de 1994 ve 2000 yıllarında yaşanmış olan bankacılık krizlerinin erken uyarı sinyallerini belirleyerek ileride meydana gelebilecek olası bir bankacılık krizini önceden tahmin edebilmektir. Söz konusu amaca MARS yöntemi kullanılarak elde edilen bir model ile ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu süreçte, literatürde yer alan tüm çalışmalar gözden geçirilmiştir. Bu kapsamda, bankacılık krizleri, krizlerin erken uyarı sinyalleri ve erken uyarı sistemleri konu başlıklarında yayınlanmış olan yerli ve yabancı tüm makaleler, üniversitelerde yayınlanmış olan bilimsel tezler ve BDDK ve TCMB'nin sitelerinde yer alan uzmanlık tezleri detaylıca incelenmiştir. Bankacılık krizlerinin erken uyarı sinyallerini belirleyebilmek amacıyla, literatürdeki çalışmalarda da sıklıkça kullanılan 19 bağımsız değişkene modelimizde yer verilmiştir. Diğer bir ifadeyle, bankacılık krizlerine neden olabileceği düşünülen söz konusu 19 değişken kullanılarak, krizlerin öncü göstergeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada 1988 ve 2014 dönemi arasını kapsayan 3 aylık veriler kullanılmıştır. Krizlerin erken uyarı sinyallerini belirleyebilmek için literatürde, sinyal yaklaşımı, probit model ve logit model gibi birçok erken uyarı sistemi kullanılmıştır. Yaptığımız çalışmada ise başarısı araştırmacılar tarafından kabul edilen MARS yöntemi kullanılmıştır. Türkçeye `Çok Değişkenli Uyumlu Regresyon Uzanımları` olarak çevrilen adı geçen model, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkene olan etkisini analiz etmekte kullanılmaktadır. Söz konusu yöntemin diğer erken uyarı modellerine kıyasla birçok avantajı olduğu kabul edilmektedir.Elde edilen modelin sonuçları istatistiki anlamda oldukça başarılıdır. Çalışmada elde edilen temel sonuçlar; spekülatif amaçlı türev ürünler, enflasyon oranı, bankaların net kar rakamlarının toplam aktiflere oranı ve kısa vadeli dış borçların Türkiye'deki bankacılık krizleri için önemli erken uyarı sinyalleri olduğudur. Ayrıca, kredi riski ve takipteki krediler rakamı da bankacılık krizleri için önemli olan diğer değişkenlerdir.Anahtar Kelimeler: Bankacılık Krizleri, Erken Uyarı Sinyalleri, MARS

As a result of globalization in the world, the popularity of banking sector increased as well. Globalization makes world economies more fragile. Because of this situation, there was an increase in the risks caused by banking sector for these fragile economies. The increasing risks cannot be controlled by some countries. This situation causes banking crisis in those countries. Owing to the banking crisis occurred in 1994 and 2000 in Turkey, economy suffered serious damage and Saving Deposit Insurance Fund took control of many banks. This problem showed the importance of estimating crisis by an early warning model. It may be possible to minimize side effects of banking crisis by establishing an efficient early warning model. The aim of this study is to estimate future banking crisis by defining the early warning signals of banking crisis of Turkey occurred in 1994 and 2000. For this purpose, a new model was created by using MARS method. In this process, all studies in the literature were analyzed. Within this scope, all internal and external working papers, thesis issued in universities and dissertations issued in Banking Regulation and Supervision Agency and Central Bank of Turkey related to banking crisis, early warning signals of crisis and early warning systems were examined in detail. 19 independent variables were included in our model in order to determine early warning signals of banking crisis. These dependent variables were also used in many papers related to this subject. In other words, it was aimed to define leading indicators of these crises by using these 19 independent variables. In this study, 3 months data were used for the period between 1988 and 2014.Many different early warning methods, such as probit, logit and signals approach, were used in literature so as to define leading indicators of crisis. In our study, a model was created by using MARS (Multivariate Adaptive Regression Splines) method. This model can be used in order to analyze the effects of independent variables to dependent variable. It was accepted that MARS model has many advantages by comparing with other models. According to the results of this model; derivatives with speculative purposes, inflation rates, the ratio of banks' net profit to total assets and short term foreign debt can be accepted as early warning signals of banking crisis in Turkey. Furthermore, credit risk and non-performing loans are also other important variables.Keywords: Banking Crisis, Early Warning Signals, MARS