Konya-Akşehir batı ve güneyindeki bazı demir oluşumlarının mineralojik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

Bu tez çalışması ile Konya ilinin Hüyük ilçesi civarında Başlamış sahasında Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandede Formasyonu' na ait kalkşistleri kesen KB-GD doğrultulu fay sistemine bağlı olduğu düşünülen limonit-hematitten oluşan cevher damarlarının bulunduğu alan; saha verileriyle ve mineralojik, cevher mikroskobik, SEM-EDS ve jeokimyasal olarak çalışılmıştır. Jeokimyasal analizlerle cevher damarlarında Au değerlerinin yanı sıra anamoli düzeyinde Cu-Pb-Zn-As ve Sb elementleri ve bir miktar Ag-Bi-Hg ve Se elementlerinin de yer aldığı saptanmıştır. Bu sahadan alınan iki kuvars örneğinin sıvı kapanım çalışmaları ile 250-83 ºC arasında oluşum sıcaklıkları ve % 2' den (NaCl eşdeğeri) düşük tuzluluk değerleri bulunmuştur. Öte yandan, Doğanhisar ilçesinin Deştiğin sahasında Alt(?)-Orta Kambriyen yaşlı Çaltepe kireçtaşları içinde limonitleşmiş pirit kristalleri saptanmıştır. Bunlarda yapılan analizlerle Pb-Zn-Cu-As-Sb elementlerinin belirgin biçimde, Au-Ag-Bi ve Tl elementlerinin ise bir ölçüde piritlerin kristal kafesleri içinde yer aldığı anlaşılmıştır. Yapılan SEM-EDS çalışmaları ile piritlerde üstüste büyüme zonlarının olabileceği ve içlerindeki boşluklarda barit kristallerinin bulunduğu görülmüştür. Bu sahadaki bir kuvars örneğinden, birincil kapanımlarda 20-30 ºC CO2 ve ikincil kapanımlarda ise 254-98 ºC arasında homojenleşme sıcakları elde edilmiştir. Bu veriler hidrotermal (epitermal) sıvıların bu sahalarda etkin olabildiğine işaret sayılabilir.Çalışma alanlarından bir kısmı ise Isparta' nın Yalvaç ilçesi sınırları içinde yer almaktadır. Bu sahalarda jeolojik gözlemler ile dolerit daykları belirlenmiştir. Doleritlerin altere oldukları ve bu alterasyonun yüzeysel koşullarda meydana gelip ilerleyerek boksitleşmeler yol açtığı hem X-ışınları hem de jeokimyasal analizlerle belirlenmiştir. Nispeten taze dolerit-altere dolerit-boksit arasındaki element değişimleri jeokimya analizlerine dayanarak yorumlanmıştır. Doleritlerin, fosil bulgularına dayanarak Kretase-Geç Kretase yaşlı kireçtaşları ile örtüldükleri saptanmıştır. Ayrıca Akşehir ilçesinin batısında Sultandede Formasyonu'na ait metadiyabaz arakatmanları içeren metamorfitleri kesen bir gabro intrüzyonu belirlenmiştir.

In this thesis, ore veins consisting of limonite and hematite which are thought to be related with NW-SE trending fault system developed in calcschists of Upper Cambrian-Lower Ordovician aged Sultandede Formation in Başlamış area of Hüyük, Konya are studied by field observations, mineralogical and ore microscopical, SEM-EDS and geochemical studies. Due to geochemical analyses, Au is determined in ore veins in addition to Cu-Pb-Zn-As and Sb at anomaly levels and a small amount of Ag-Bi-Hg and Se values. Fluid inclusion studies carried on two quartz samples of this area have revealed that they formed between the temperatures of 250-83 ?C with salinities of lower 2% (NaCl equivalent). On the other hand, in Deştiğin-Doğanhisar area limonitized pyrite crystals are observed in Çaltepe limestones of Lower(?)-Middle Cambrian age. Analyses carried out on these pyrite crystals have shown that Pb-Zn-Cu-As-Sb elements clearly and Au-Ag-Bi and Tl to some extent could take place in pyrite crystal systems. During SEM-EDS studies, overgrown zones and barite crystals formed in open spaces of pyrites are observed. At a quartz sample in this area, 20-30 ?C CO2 homojenization temperatures in primary inclusions and 254-98 ?C homojenization temperatures in secondary inclusions are determined. All these data may point out that hydrothermal (epithermal) solutions should influence these areas.A part of study areas are located in Yalvaç town of Isparta. Dolerite dykes are observed at these areas during field studies. They are affected by weathering processes and element interactions have been enlightened and interpreted by XRD and geochemical studies. Due to fossil findings, dolerites are covered by Cretaceous-Late Cretaceous limestones. A gabbro intrusion intersecting metadiabase intercalations bearing metamorphites of Sultandede Formation are found out at an area located west of Akşehir.