Adana, Çatalan baraj gölü havzasının kirliliğe karşı özgül duyarlılık özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi, kaynağın miktarı ve kalite açısındankorunmasını gerektirir. Yeraltısularına kıyasla, yüzeysuyu kaynaklarınınkirlenmeye daha açık olmaları, bu tür kaynakların sürdürülebilir kullanımınıkısıtlamaktadır. Bu nedenle, her kaynak için geçerli uzaklığa bağlı ?zonlama?yerine yüzeysularına ait daha etkin ve özel durumları dikkate alan bir korumayaklaşımının tanımlanması gerekmektedir.Adana ili içmesuyu ihtiyacını karşılamak üzere Seyhan Nehri üzerinde kurulanÇatalan Baraji Gölü'ne gelen su kaynaklarının korunma stratejisinde havzanınhidroloji, toprak ve bitki örtüsü, arazi kullanım özellikleri ve havza karaktersitikleridikkate alınmıştır. Çalışma alanının kirlilğe karşı özgül duyarlılık indisininbelirlenmesi için yüzeysel akış dikkate alınmış ve birim hidrografa etki edenparametreler olarak çatallanma oranının, drenaj yoğunluğunun, toplama süresinin,toprak tane boyunun, toprak derinliğinin, jeolojinin, bitki örtüsünün ve yağışınkirletici taşınımına etki edeceği varsayılmıştır. Bu parametreler ağırlıklandırma -puanlama yöntemiyle değerlendirilerek Çatalan Baraj Gölü havzasına ait kirleticitaşınımına karşı bir özgül duyarlılık haritası iki farklı yaklaşımla oluşturulmuştur.Çalışma alanının kirliliğe karşı çok düşük duyarlı alanlar çalışma alanın ortasındave kuzeyinde dar alanlarda, düşük duyarlı alanlar havzanın ortasında vekuzeyinde geniş, orta duyarlı ve duyarlı alanlar havzanın ortasında genişkuzeyinde dar, çok yüksek duyarlı alanlar havzanın güneyinde ve kuzeyinde daralanlarda belirlenmiştir. Kirliliğe karşı çok yüksek duyarlı alanlarının Çatalan BarajGölü'nden uzak ve düşük duyarlı alanlarının yakın olması su kaynaklarının kirliliğekarşı koruma yaklaşımı olan ?zonlama? yaklaşımının yeterli olamayacağını ortayakoymaktadır.Tez çalışması coğrafi parmetrelere dayandığından Coğrafi Bigi Sistemleritekniklerinden yararlanmıştır.iAnahtar kelimeler: yüzeysuyu, kirletici taşınımı, özgül duyarlılık haritası, SCS -EN, CBS, ArcHydro, Çatalan Baraj Gölü, AdanaDanışman: Prof. Dr. Mehmet EKMEKÇİ, Hacettepe Üniversitesi, JeolojiMühendisliği Bölümü, Hidrojeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı.ii

Sustainable water resources management should protect the quantity and qualityregarding the source. Compared to groundwater, surface water is more vulnerableagainst pollution. Therefore, more effective and special case-approach is neededfor surface water, instead of the distance-based approach, which is does notconsider any hydrologic charachteristics of the resources.Basin hydrology, soil and vegetation, land use characteristics and basincharacteristics were considered in the protection strategy of water resourcesfeeding the Çatalan Dam constructed on Seyhan River to supply drinking water forAdana Province. In order to assess of intrinsic vulnerability of study area, surfacerunoff is considered and the parameters that influence to unit hydrograph areassumed that influence to pollutant contamination. These parameters arebifurcation ratio, drainage density, time of concentration, rainfall, soil depth andtexture, vegetation and geology. These parameters were evaluated by using theweighting-rating method. Intrinsic vulnerability of Catalan Dam Lake Basin againstpollution was developed by two approaches. The areas which define very lowvulnerable areas against pollution in the study area are in the middle (small areas)and in north (small areas) of study area, low vulnerable areas are in the middle(small areas) and in north (large areas), moderate vulnerable and vulnerable areasare in the middle (large areas) and in north (small areas), very high vulnerableareas are in the south (small areas) and in north (small areas). The areas that veryhigh vulnerable against pollution are far from the Çatalan Dam Lake. And theareas that low vulnerable against pollution are near the lake. This shows that the?distance-based? approach is not adequate approach for water resources.Since the thesis was related with geographic parameters, it benefited the use ofGeographic Information System, GIS.iiiKeywords: surface water, pollutant contamination, intrinsic vulnerability map, SCS- CN, GIS, ArcHydro, Çatalan Dam Lake, AdanaAdvisor: Prof. Dr. Mehmet Ekmekci, University of Hacettepe, GeologicalEngineering Department, Hydrogeological Engineering Sectioniv