Lise son sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ile denetim odağı düzeylerinin karşılaştırılması

Abstract

113 Özet Bu araştırma lise son sınıfa devam eden öğrencilerin mesleki olgunluk puanlan ile denetim odağı puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi amacı ile yapılmıştır. Araştırma 1996-1997 öğretim yılında gerçekleştirilmiştir.İlişkisel tarama modeline göre yapılan araştırmanın evrenini İstanbul ili Anadolu yakası sınırları içinde lise son sınıfa devam eden öğrenciler oluşturmaktadır.Araştırmanın örneklemi Anadolu yakasında ki dokuz ilçeden random olarak seçilen 1 9 lisenin son sınıflarında okuyan 439'u erkek,344'dü de kız olan toplam 783 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın veri toplama aşamasında,öğrencileri mesleki olgunluk puanlarını belirlemek için Kuzgun'un geliştirdiği `Mesleki Olgunluk Ölçeği` (M.O.Ö.),denetim odağı puanlarım belirlemek için Yeşilyaprak tarafından çevrilen `Nowicki Strickland Denetim Odağı ölçeği` kullanılmıştır. Ayrıca kişisel bilgilerin toplanması içinde `Bireyi Tanıma Çizelgesi` kullanılmıştır. Verilerin toplanmasından sonra istatistiksel çözümlemeler yapılmıştır. Örneklemi oluşturan öğrencilerin mesleki olgunluk puanlan ile denetim odağı puanlan arasındaki ilişkiyi tesbit etmek için `Pearson Çarpım Moment Korelasyon Katsayısı` tekniği kullanılmıştır. Yine mesleki olgunluk ve denetim odağı ile;cinsiyet,yaş,okullarda okunulan alanlar,anne ve babanın eğitim düzeyi,algılanan anne-baba tutumları,ailenin gelir düzeyi,bir işte çalışıp çalışma,çalışılan işteki çalışma şekli (ücretli-ücretsiz),anne ve babanın mesleği,mesleki rehberlik hizmeti alıp almama arasında bir farklığının olup olmadığını test etmek için,ikili gruplarda `Bağımsız Grup t-Testi` tekniği,ikiden daha çok gruplarda ise `Tek Yönlü Varyans Analizi` tekniği kullanılmıştır. Tek yönlü varyans analizi sonucunda anlamlı gruplarda farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığım saptamak amacıyla `Tukey Kramer Testi` tekniği uygulanmıştır.114 Araştırmanın sonucunda elde edilen bulgular aşağıda sıralanmıştır: 1- öğrencilerin mesleki olgunluk puanlan ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r = -48,P<.01). Mesleki olgunluk puanlan yükseldikçe denetim odağı puanlan düşmekte,mesleki olgunluk düştükçe de denetim odağı puanlan da yükselmektedir. 2- Öğrencilerin cinsiyetleri ile mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Araştırma sonucuna göre,mesleki olgunluk puanları cinsiyete göre farklılık göstermektedir.Bu farklılık kız öğrencilerin lehinedir. 3- öğrencilerin bir işte çalışıp çalışmamaları ile mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. 4- öğrencilerin çalıştıklar» işte ücretli veya ücretsiz çalışmalarıyla mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. 5- Öğrencilerin mesleki rehberlik hizmeti alıp alması ile mesleki olgunluk puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Araştırma sonucuna göre, mesleki olgunluk puanlan mesleki rehberlik hizmeti alıp almamaya göre farklılık göstermekte bu farklılık da mesleki rehberlik hizmeti almış öğrencilerin lehinedir. 6- Öğrencilerin annelerinin eğitim düzeyleri ile mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın,anneleri ilkokul mezunu olan öğrencilerle,anneleri ortaokul ve üniversite mezunu olan öğrenciler arasında olduğu bulunmuştur. 7-. Öğrencilerin babalarının eğitim düzeyleri ile mesleki olgunluk puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın,babalan ilkokul ve ortaokul mezunu olan öğrenciler ile babaları üniversite mezunu olan öğrenciler arasında olduğu ve babalan lise mezunu olan öğrenciler ile babalan ilkokul mezunu olan öğrenciler arasında olduğu bulunmuştur.115 8- Öğrencilerin okulda okudukları alan ile mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın,fen bilimleri alanında okuyan öğrenciler ile,sosyal bilimler ve türkçe- matematik alanlarında okuyan öğrenciler arasında olduğu anlaşılmıştır. 9- öğrencilerin yaşları ile mesleki olgunluk puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. 10- Öğrencilerin algıladıkları anne-baba tutumları ile mesleki olgunluk puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın, demokratik tutum gösteren ailelerden gelen öğrencilerle,tutarsız,baskıcı ve otoriter tutum gösteren ailelerden gelen öğrenciler arasında olduğu saptanmıştır. 11- Öğrencilerin ailelerinin gelir düzeyleri ile mesleki olgunluk puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın,gelir düzeyi ortanın üstünde olan ailelerden gelen öğrenciler ile gelir düzeyi orta ve ortanın altında olan ailelerden gelen öğrenciler arasında olduğu bulunmuştur. 12- Öğrencilerin annelerinin ve babalarının meslekleri ile mesleki olgunluk puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. 13- Öğrencilerin denetim odağı puanlarının cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı bulunmuştur. 14- Öğrencilerin bir işte çalışıp çalışmamaları ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Araştırma sonucuna göre bir işte çalışan öğrenciler, çalışmayan öğrencilere göre daha dıştan denetimli oldukları söylenebilir. 15- öğrencilerin çalıştıkları işteki çalışma şekli ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.116 16- öğrencilerin mesleki rehberlik hizmeti alıp almamaları ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Araştırma sonucuna göre mesleki rehberlik hizmeti almamış öğrencilerin,mesleki rehberlik hizmeti almış öğrencilere göre daha dıştan denetimli oldukları söylenebilir. 17- Öğrencilerin annelerinin eğitim düzeyleri ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın,anneleri ilkokul mezunu olan öğrencilerle,anneleri lise ve üniversite mezunu olan öğrenciler arasında olduğu anlaşılmıştır. 1 8- öğrencilerin babalarının eğitim düzeyi ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p<.01). Yapılan Tukey Kramer testi sonucunda bu farklılığın babaları ilkokul mezunu olan öğrenciler ile babalan lise ve üniversite mezunu olan öğrenciler arasında olduğu bulunmuştur. 19- Öğrencilerin okulda okudukları alanlar ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın sosyal bilimler ve türkçe matematik alanında okuyan öğrencilerle fen bilimleri alanında okuyan öğrenciler arasında olduğu söylenebilir. 20- öğrencilerin yaşlan ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. 21- Öğrencilerin algıladıkları ana-baba tutumları ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farlılık bulunmuştur (P<.01). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın Demokratik tutum gösteren ailelerden gelen öğrenciler ile tutarsız,aşın koruyucu baskıcı ve otoriter tutum gösteren ailelerden gelen öğrenciler arasında olduğu görülmektedir. 22- öğrencilerin ailelerinin gelir seviyeleri ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın gelir seviyesi ortanın üstünde ve orta olan öğrencilerle gelir seviyesi ortanın altında olan öğrenciler arasında olduğu bulunmuştur.117 23- Öğrencilerin annelerinin meslekleri ile denetim odağı puanlan arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<.05). Yapılan Tukey Kramer Testi sonucunda bu farklılığın annesi işçi olan grup ile annesi memur,serbest meslek ve ev kadım olan gruplar ile yine annesi emekli olan grup ile annesi memur ve ev kadını olan gruplar arasında olduğu anlaşılmıştır. 24- öğrencilerin babalarının meslekleri ile denetim odağı puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

ABSTRACT This study was designed to investigate the relationship between the scores of vocational maturity and the scores of locus of control of 1 1th grade high school students. The study was done at the second semester of 1996-1997 academic calender. The sample was randomly selected from 11 grade students of 19 high school of Anatolian part of Istanbul. It was consisted of 783 subjects (439 male and 344 female). The subjects were given: 1- Vocational Maturity Inventory developd by Kuzgun to determine the level of vocational maturity. 2- Nowicki Strickland Locus of Control Inventory standardised by Yeşilyaprak to get the scores of locus of control. 3- A personal information questionary. The data concluded the study as follows: 1- A significant relationship was found between the scores of vocational maturity and the scores of locus of control (r = -.48, p<.01). 2- It was found a significant relationship between vocational maturity and a- sex (p< 05), b- experiencing service of guidance ( p<.05), c- the levels of education of mothers (p<01), d- the levels of education of fathers (p<05), e- the majors of students (p<01), f- perceived parents' attitudes and g- economic levels of families (p<.01) 3- The scores of vocational maturity was not significantly correlated with: a- having work experience, b- getting a fee if they had work experience, c- age and d- the occupations of parents. 4- The scores of locus of control was significantly correlated with: a- having work experience (p<05), b- experiencing service of guidance (p<.01), c- the levels of education of mothers (p<05), d- the levels of education of fathers (p<01), e-the majors of students (p<.01), f-perceived parents' attitudes (p<01), g-economic levels of families (p<05), h- the occupations of mothers (p<.05) and i- the occupations of fathers. 5- It was not found a significant relationship between locus of control and a- sex, b- getting a fee if they had working experience, and c- age d-the occupations of fathers.