Akarsularda bırakılması gereken çevresel akış miktarı hesap yöntemleri ve Doğu Karadeniz örneği

Abstract

Hidroelektrik santrallerin işletilmesi sırasında akarsuya ait ekosistemin zarar görmemesi, suyun kalitesinin bozulmaması ve canlılığın devam etmesi için, akarsuya ait veriler kullanılarak hidroelektrik santrallerinden bırakılması gereken yeterli çevresel akış miktarının doğru belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Doğu Karadeniz Havzası'nda bulunan 5 adet akım gözlem istasyonu verilerine dayanarak akarsularda bırakılması gereken minimum su miktarı hesap edilmiştir. Birinci bölümde, çalışmanın kapsamı ve öneminden bahsedilerek hidroelektrik santrallerin tanımı ve bölümleri açıklanmış ve küçük hidroelektrik santrallerin avantajları ve dezavantajları anlatılmıştır. Özellikle hidroelektrik santrallerin bir dezavantajı olan suyun tutulması ve yetersiz miktarda su bırakılması probleminden bahsedilerek hukuki olarak belirlenen minimum miktardan bahsedilmiştir. İkinci bölümde çevresel akış miktarı hesabında kullanılan yöntemler detayları ile anlatılmış olup üzerinde çalışma yapılan havza ve bu çalışmada hangi yöntemlerin kullanıldığından bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise Doğu Karadeniz Havzası'nda bulunan akarsularda ekosistemin zarar görmemesi ve canlılığın devamı için bırakılması gereken minimum su miktarı olarak tanımlanan can suyu miktarı için elde edilen bulgular nümerik ve grafiksel olarak gösterilmiştir. Dördüncü bölümde önceki bölümde elde edilen bulgulara ait her bir akım gözlem istasyonu için irdeleme yapılmıştır. Çalışmaya ait sonuçlar beşinci bölümde verilmiş olup hangi yöntemin hangi akım gözlem istasyonu için uygun olduğuna karar verilmiştir. Genel olarak Q70 diğer yöntemlere göre daha yüksek sonuçlar vermiş olup altıncı bölümde tez sonucu ile ilgili önerilere yer verilmiştir.

Proper identification of a minimum water amount to be released from hydropower plants in order to prevent damage of ecosystem, maintain the water quality and continue the living creatures is quite important. In this study, minimum amount of water is calculated according to data of 5 gaging stations located in the Eastern Blacksea Basin. In the first chapter, scope and importance of the study is mentioned and definition of Hydroelectric power plant with its main components and especially advantages and disadvantages are explained. Retaining of water and releasing insufficiently less amount as a disadvantage of hydroelectric power plant are mentioned and legally necessary instream flow in Turkey is given in this chapter. In the second chapter, methods to determine streamflow quantity are explained in detail and basin characteristics and methods used in this study are expressed. Results of the analysis for rivers in Eastern Blacksea Basin in order to obtain minimum level of water which is named as instream flow to prevent river ecosystem and provide continuation of living things were given both numerically and graphically in the third chapter. Results obtained in the previous chapter according to each gaging station data are examined in the fourth chapter. All results, including which method is suitable for which station are given in the fifth chapter and in general, Q70 method is determined the most suitable one. In the sith chapter, recommendations are presented.