Ekvatoral ve orta kuşak depremleri ile iyonosferik TEC anomalileri arasındaki ilişkinin araştırılması

Abstract

Depremler öngörülemez oluşu sebebiyle ilk çağlardan itibaren, en büyük doğal felaketleri beraberinde getirmektedir. Depremler sismik faaliyetler olduğu için sismik faaliyetler oluşmadan önce çeşitli belirtiler meydana getirmektedir. Sismik aktivitelerin bir etkisinin de iyonosfer tabakası üzerinde olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple iyonosfer tabakası üzerinde değişimler gözlemlenerek olası sismik faaliyetler tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmalardaki en önemli unsurlardan birisi de iyonosferik TEC değerinin değişimidir. Tez kapsamında, iyonosferik TEC değişimleri, ekvatoral ve orta kuşaklarda 2000 yılından sonra meydana gelmiş depremlerin etki alanlarında bulunan IGS istasyonlarının GPS verilerinden uzay iklim koşulu indisleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. Deprem öncesi iyonosferik TEC anomalilerinin, depremlerin büyüklükleri, odak derinlikleri ve jeo-tektonik yapılarına göre irdelemesi yapılmıştır. Böylece depremlerin, iyonosferik TEC değişimlerini ekvatoral ve orta kuşaklarda nasıl etkilediği belirlenmiştir. Ayrıca iyonosferik TEC değişimlerinin deprem parametreleri ile jeo-tektonik yapı arasındaki ilişkisi ortaya koyulmuştur. Çalışma sonuçlarının Litosfer-Atmosfer-İyonosfer Bağıntısı (LAIC) Modeline katkı sağlayacağı düşünülmektedir. LAIC Modelinde, iyonosferik TEC anomalilerinin farklı jeo-tektonik yapılarda meydana gelen depremler için dikkate alınmasının iyonosferik deprem öncülü belirleme çalışmalarına katkı sağlaması beklenmektedir.

Due to the unpredictable nature of the earthquakes, it has brought with it the greatest natural disasters since the early ages. Since earthquakes are seismic activities, so before the occurrence of seismic activity, various precursors were occured. It is thought that an effect of seismic activity is also on the ionosphere layer. For this reason, possible seismic activity is tried to identify by observations of changes on the ionosphere. One of the most important ingredients in these studies is the variation of the ionospheric TEC value. Within the scope of the thesis, ionospheric TEC changes were calculated taking into account the space weather condition indices and IGS stations GPS data which were located in the equatorial and mid-latitude regions after 2000. The pre-earthquake ionospheric TEC anomalies were investigated according to the magnitude of earthquakes, depth of focus and geo-tectonic structures. Thus, it was determined how earthquakes affected ionospheric TEC changes in the equatorial and mid-latitudes. In addition, the relationship between earthquake parameters and geo-tectonic structure of ionospheric TEC changes has been presented. It is believed that the results of the study will contribute to the Lithosphere-Atmosphere-Ionospheric Coupling (LAIC) Model. In the LAIC Model, consideration of ionospheric TEC anomalies for earthquakes that occur in different geo-tectonic structures is expected to contribute to ionospheric earthquake prediction studies.