Açık ocak işletmeciliğinde pasa döküm sahasının bulanık analitik hiyerarşi yöntemi ile belirlenmesi

Abstract

Endüstriyel faaliyetlerin pek çoğu gibi madencilik de büyük miktarlarda atık malzeme oluşmasına neden olmaktadır. Atık malzemenin karakterize edilmesi ve bu malzemeye en uygun atık sahasının belirlenmesi birçok değişkenin birlikte analiz edilmesini ve eş zamanlı değerlendirilmesini gerektirmektedir. Bu değişkenlerin değerlendirilmesinde yansızlığın sağlanabilmesi, sayısal olmayan verilerin, sayısal veriler olarak değerlendirilebilmesi ile mümkündür. Bu amaçla bulanık mantık ve analitik hiyerarşik proses yöntemlerinin kullanılması atık alanının belirlenmesinde daha doğru kararın alınmasına yardımcı olmaktadır. Atık malzemenin en kısa yoldan uygun bir alana taşınması yeterli olurken, bu karar günümüzde çok daha karmaşık bir süreç halini almıştır. Atık malzemenin çevresel etkileri günümüzde öncelik kazanmıştır. Üstelik maden atıklarının pek çoğunun bulunduğu alana ve çevreye zarar verme potansiyeli yüksektir. Bununla birlikte duraylılık problemleri ve olası kazalar da büyük önem taşımaktadır. Tüm bunlar atık saha belirleme sürecini çevresel, teknik ve ekonomik boyutları olan, çok kriterli karar verme problemi haline getirmiştir. Bu çalışmada öncelikle atık bertaraf ilkeleri, atık malzeme özellikleri ve etkili değişkenler hakkında bilgi verilmiştir. Atık alanı belirlenmesinde etkili olan kriterler ve kısıtlar bir arada değerlendirilerek en uygun karara ulaşılması amaçlanmıştır. Bu amaçla öncelikle bulanık mantık ve analitik hiyerarşi prosesi yöntemi ele alınmış, uzman görüşlerine başvurularak her ölçütün ağırlıkları belirlenmiştir. Daha sonra alternatif atık alanlarının herbiri için uygunluk indeksleri hesaplanmıştır. Bu işlem farklı algoritmalar için karşılaştırmalı olarak tekrarlanmış, bu sayede hem yöntem hem de hesaplamalar bir kez daha kontrol edilebilmiştir. Ayrıca tüm işlemlerde tutarlılık hesapları yapılarak hem görüşlerin hem de sonuçların tutarlı olması sağlanmıştır. Bu sayede yerüstü madenciliğinde pasa döküm alanının belirlenmesinde etkili olan kriterlerin dikkate alındığı çok yönlü bir karar verici oluşturulmuştur. Yapılan bu çalışma sonucunda, alternatif atık alanları arasında C harfi ile tanımlı lokasyon en uygun atık alanı olarak belirlenmiştir. Bunu B ve A lokasyonları takip etmiştir.

Huge amounts of disposals which has no economic value at the time of mining is inevitable due to surface mining activities. Characterization of this waste material and selection of optimum disposal area that is suitable for the particular waste material is a process that involves simultaneous analysis of numerous parameters. Use of Fuzzy logic and analytic hierarchy process methods are helpful to choose the most suitable disposal area among the alternatives. These methods have been used in order to attain an unbiased and objective analysis over both numerical and non-numerical data.In general, overburden waste material is preferably transported to the nearest area which has a sufficient volume. However, today, selection of a disposal area is a more important and rather complex process due to increasing amount of waste material and instability problems occured in these areas. Moreover, mine dumps has many negative impacts as far as environment is concerned. Thus, dump site selectionis a multi criteria decision making process that requires considering environmental, technical and economical aspects.In this study, first of all, a brief information about waste management principles, mine waste characteristics and effective parameters are given. Parameters and constraints in dump site selection are determined and multiple criteria are considered simultaneously in order to achieve the optimal solution. For this purpose, every distinct parameter is weighed due to fuzzy analytic hierarchy process according to gathered expert opinions. Moreover, widely used alternative algorithms are applied comparatively in order to compare the results. Furthermore, consistencies are determined in all calculations to provide the consistency inboth the opinions and the results. Thus, by taking the dump site suitability indices into account, a fuzzy multi criteria decision methodology has been developed to achieve the optimum result. As a result of this study, location C is found the optimum dump site among the alternatives. It is followed by the location B and then the location A.