Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık yeterliliklerini geliştirmeye yönelik etkinlik temelli bir model oluşturma

Abstract

Etkili vatandaşlık yeterliklerinin öğrencilere benimsetilmesinde Sosyal Bilgiler dersinin kritik bir rol üstlenmesi, bu dersi okutan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin, vatandaşlık yeterliklerini kazandırmadaki rolünü gözler önüne sermektedir. Bu nedenle öğretmen adaylarının vatandaşlık yeterliklerini geliştirmek, bu araştırmanın temel amacı olarak belirlenmiş, bu amaçla Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık yeterliliklerini geliştirmeye yönelik etkinlik temelli bir model oluşturma yoluna gidilmiştir. Bu araştırma, karmaşık ve zor bir süreci incelemenin yanı sıra, süreç hakkında derinlemesine bilgi edinme ve belirlenen soruna bir çözüm üretmeyi amaçladığından çalışmada, araştırma konusunun amacına ve doğasına uygunluğu nedeniyle nitel araştırma desenlerinden ?eylem araştırması? yöntemi kullanılmıştır.Araştırma grubunu, 2011-2013 yılları arasında Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı?nda öğrenim gören 13 kişilik bir öğrenci grubu oluşturmaktadır. Topluma Hizmet Uygulamaları, Sosyal Proje ve Okul Deneyimi derslerindeki çeşitli etkinlikler için tesadüfi bir şekilde oluşturulan 13 kişilik bu gruptan 3 katılımcı tedrici bir şekilde gruptan ayrılmış ve düzenli bir şekilde her hafta vatandaşlık yeterliliklerini geliştirmeye yönelik yapılan etkinliklere katılım göstermemişlerdir. Eylem araştırmaları, karma bir yaklaşım olarak ele alındığından veri toplama sürecinde araştırmacı esnek bir çalışma ortamı yakalamış, bu bağlamda nicel ve nitel yöntemleri bir arada kullanmıştır. Bu esneklik, eylem araştırmalarının güçlü yanlarından birisidir. Bu gerçeklerden hareketle, araştırmanın kuramsal temelinin oluşturulması için yerli ve yabancı literatür taraması sonucu elde edilen bilgilerin yanı sıra, uygulama sürecinde anket, araştırma günlüğü, görüşme, gözlem ve video kayıtları aracılığıyla da bilgi toplama yoluna gidilmiştir. Verilerin analizinde kullanılmak üzere, elde edilen veriler yazıya aktarılmış, ardından kodlamalar yapılarak çeşitli analizlere tabi tutulmuştur. Bu bağlamda verilerin analiz ve yorumlanmasında betimsel analiz, içerik analizi ve nicel analiz yöntemlerinden wilcoxon işaretli sıralar testi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler ışığında öğrencilerin mesleki anlamda ve vatandaşlık yeterlilikleri noktasında sosyal, bilişsel ve duyuşsal becerilerinin olumlu yönde geliştiği bulgularına ulaşılmıştır. Bu duruma paralel olarak oluşturulan modelin uygulanabilir olduğu kanısına varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler öğretmen adayları, vatandaşlık, demokrasi, vatandaşlık eğitimi, vatandaşlık yeterlilikleri, etkinlik temelli öğrenme, model oluşturma, eylem araştırması

The critical role that the social studies course play in enabling students to gain the competencies for effective citizenship reveals the importance of social studies teachers in delivering these competencies. Therefore, this study aimed to develop teacher candidates? citizenship competencies for which an activity-based model was employed. While examining a difficult and complex process in detail, and aiming to find a solution for the problem identified, the present study made use of ?action research?, one of the qualitative research designs, since it was suitable for the research topic and its nature.The research sample included a group of 13 students studying social studies teaching at the Elementary Education Department of Ataturk Education Faculty, Marmara University during the spring term of 2011-2012 and 2012-2013 academic years. Three participants out of the group of 13 who were randomly chosen for various activities in their community service practices, social project and practicum courses left the group and did not attend to the activities conducted to develop their citizenship competencies. The researcher had a flexible workspace because action research is regarded as a mixed approach, and in this sense, quantitative and qualitative research methods were used together. This flexibility is one of the strong sides of action research. To form a theoretical base for the study, a review of the national and foreign literature was conducted which was followed by the data gathering process that included a survey, a research diary, interviews, observations and video recordings. After the data were transcribed, they were analyzed by using codes. In this sense, descriptive analysis, content analysis, documentary analysis and wilcoxon signed-rank test were employed during the analysis and the interpretation of the data. The findings revealed a positive change in the social, cognitive and affective skills of the students in terms of the profession and citizenship competencies. Therefore, it was perceived that the model designed in this study is applicable.Key Words: Social studies teacher candidates, citizenship, democracy, citizenship education, citizenship competencies, activity-based learning, model designing, action research.