Carthamus tinctorıus L. (Aspir) üzerinde tozlaştırıcı arı davranışları ve ürün özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Carthamus tinctorius L. (aspir) bitkisi üzerinde Apis mellifera L. (bal arısı) ve Bombus terrestris L. ( bombus arısı) türlerinin tozlaştırıcı davranışlarının gözlenmesi ve arıların bitkinin verimine olan olası etkilerinin değerlendirilmesidir.Tez kapsamında 2013-2015 yıllarında kontrollü alanlarda Beytepe-Ankara'da aspir ekimi yapılmıştır. Çiçeklenme %5 seviyesine geldiğinde 2014-2015 yıllarında teflon tül ile kapatılmış polinasyon çadırları içerisine bal arısı ve bombus arısı kolonileri konulmuştur. Çiçeklenme dönemi süresince arıların beslenme davranışları gözlenmiş, arıların topladığı polenler renklerine göre ayrıldıktan sonra mikroskobik analizleri yapılarak bitki kaynakları cins seviyesinde saptanmış ve polenlerin protein içerikleri Bradford yöntemi ile tayin edilmiştir. Ürün kalitesinin incelenebilmesi için elle yapılan hasat sonrasında; toplam verim, tohumlarda 1000 dane ağırlığı, toplam yağ miktarı ve yağ asitleri kompozisyonu, kapitulum başına tohum sayısı kriterleri değerlendirilmiştir. Tozlaşma çalışmalarında kullanılan bal arısı kovanlarından elde edilen bal, melitopalinolojik analizler ile incelenmiştir. Sonuç olarak 2014 yılında yapılan gözlemler sonucunda, arıların aspir hatları (Balcı, Dinçer, Linas ve Remzibey-05) üzerinde, gün doğumundan yaklaşık 2 saat sonra daha aktif oldukları, sonrasında ise alandaki polen saçılımına da bağlı olarak saat 11.00'den sonra aktivitelerinin azaldığı tespit edilmiştir. Çalışmamıza esas teşkil eden Aspir-Remzibey-05 hat tohumlarında; 1000 dane ağırlığı ve kapitulum başına tohum sayısı bakımından gruplar arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Toplam yağ miktarı açısından anlamlı bir farklılık söz konusu değildir.Tohumların yağ asitleri kompozisyonu incelendiğinde oleik asit, linoleik asit ve linolenik asitler açısından gruplar arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Toplam verim göz önünde bulundurulduğunda kontrollü arılı ve arısız alan arasında yaklaşık iki kata varan bir verim farklılığı bulunmuştur. Bal ve polen incelemeleri sonucunda açık alana konulan kovanlardaki bal arılarının aspir bitkisinin çiçeklerine kısmen yöneldiği ancak kontrollü alanda başka bitki kaynağı olmadığı için aspiri besin kaynağı olarak kullandığı saptanmıştır. Arıların diğer bitki kaynaklarını aspire göre daha çok tercih etme sebebinin aspir polenindeki toplam protein miktarı ile ilişkili olabileceği sonucuna varılmıştır.

The aim of this study is to investigate the foraging behaviour of Apis mellifera L. (honey bee) and Bombus terrestris L. (bumble bee) species on Carthamus tinctorius L. (safflower) and the potential effects of the bees on the yield of plant. Within the content of this thesis, between 2013-2015 years, in controlled areas of Beytepe-Ankara, safflower was sown. When flowering reached 5%, honey bee and bumble bee colonies were placed in pollination cages covered with teflon nets. During the flowering period, foraging behaviors of bees were observed. The pollen loads of the bees were classified according to their color and then with microscopic analyses the origins of plants were determined in genus level. Protein content of pollen samples was determined with Bradford method. In order to determine hand-harvested crop quality, criteria such as total yield, 1000 grain weight in seeds, total oil content and the fatty acid composition of oil, number of seeds per capitulum are examined. The honey which was harvested from the honey bee hives used in the pollination studies was evaluated with mellitopalinological analyses. At the end of the study in 2014, it was found that the bees were much more active on safflower varieties (Balcı, Diçer, Linas, Remzibey-05) nearly after two hours from the sunrise and with the decreasing level of the pollen the foraging activity also decreased after 11:00 a.m.Significant differences were observed between groups when 1000 grain weight in seeds and number of seeds per capitulum were examined on Remzibey-05 variety of safflower. No significant difference was found between groups when total oil content was examined.Significant differences were observed in groups concerning fatty acid composition of oleic acid, linoleic acid and linolenic acid. When total yield was taken into account, approximately 2-fold difference was detected when beeless and bee occupying areas are compared. As a result of honey and pollen analysis, it was found that safflower is not attractive as the other plants in open field but inside the pollination cages, because it was the only source, the bees forage on Carthamus tinctorius L. The reason why bees have preferred other plant sources over safflower may be due to the protein content of safflower pollen.