Farklı habitat tiplerinde küçük memelilerin biyo-ekolojilerinin incelenmesi

Abstract

Küçük memeliler, memeliler sınıfı içerisinde ifadede kolaylık sağlamak için bireylerin vücut büyüklüğü baz alınarak adlandırılmış, taksonomik olmayan bir alt gruptur. Küçük memeliler (yarasalar hariç), karasal memelilerin yaklaşık % 63,'ünü, bütün memeli günümüz türlerinin ise yaklaşık % 47,5'ini oluşturmaktadır. Doğa araştırmalarında etkin olarak kullanılan küçük memeli populasyonlarındaki ve komünitelerindeki değişiklikler bize çevredeki olası değişimleri gösterir. Bu tip değişimleri anlamak için, bu çalışmanın asıl amacını oluşturan hangi türün hangi habitatta ne yoğunlukta ve hangi zamanlarda bulunduğunu bilmek önemlidir.Bu çalışma, İç Anadolu Bölgesi'nde bulunan Soğuksu Milli Parkı'nda Populus tremula ormanı, termofil yaprak döken orman, step (dağ stepi), konifer plantasyonu ve Abies (göknar) ormanı habitat zeminlerinde bulunan, karasal küçük memelilerin `Yakala-Markala-Tekrar Yakala` modeline göre elde edilen verilerden oluşturulmuştur. Arazi çalışmaları ön izleme çalışmaları dışında, 2014 ve 2015 yılları içerisinde ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarını kapsayacak şekilde toplam 14 ay boyuca yapılmıştır. Bu çalışmalar boyunca 13 küçük memeli türü kaydedilmiş, fakat seçilen habitat tiplerinde yapılan grid kapanlama yöntemine dayalı çalışmalarda, Apodemus'a ait iki tür teşhis zorluğu açısından birlikte değerlendirildiğinde 7 tür üzerinden veri alınmıştır.Toplamda 5 farklı habitat tipininde yapılan 5x5 kare grid sistemine göre kurulan kapanlama çalışmalarında toplam 5250 kapan günü sayısında 7 farklı türe ait 758 birey yakalanmıştır. Tüm habitat tiplerindeki ortalama yakalama başarısı ise % 14,44 olarak hesaplanmıştır. Bu tezde, türlerin tercih ettikleri habitat tipleri, görece populasyon yoğunlukları, sıcaklığa bağlı yoğunluk değişimleri, aylara bağlı habitat tercihleri, eşey oranları, habitatlara göre indikatör türler, küçük memelilere göre benzer ve farklı habitatlar, küçük memeliler üzerine av baskısı gibi birçok parametre değerlendirilmiştir.En çok yakalanan tür Apodemus spp. (% 54,9) ve sırasıyla Mus macedonicus (% 15,2), Myodes glareolus (% 12,8), Microtus subterraneus (% 11,6), Crocidura suaveolens (% 4,3) ve Dryomys nitedula (% 1,2) olmuştur. Sıcaklık verilerinden etkilenen türler M. glareolus ve D. nitedula olarak bulunmuştur. Sonbahar aylarında populasyonunda büyük bir artış gösteren M. subterraneus'un sıcaklıkla ters orantılı bir ilişki bulunmuştur. Eşey oranlarına bakıldığında M. glareolus step habitatında yoğun bir erkek baskısı altındadır. Diğer türlerde belirgin bir fark bulunmamıştır. İndikatör türler sayısal olarak belirlenmiştir ve M. glareolus, M. subterraneus ve D. nitedula farklı habitatlar için belirleyici türler olarak bulunmuştur. Küçük memelilerin habitat tercihleri açısından, birbirine en fazla benzerlik gösteren habitatlar konifer plantasyon sahası ve göknar ormanıdır ve en farklı habitat ise steptir. Çalışma alanında gündüz ve gece yırtıcıları ve sürüngenler kaydedilmiştir. Bu türlerin, mevsimlere göre küçük memeli populasyon yoğunluğunda bazı değişimlere neden olduğu gözlenmiştir.

Small mammals is a non-taxonomic subgroup named on the basis of body size of individuals in order to simplify the expression while studying on the class of mammals. Small mammals (excluding bats) constitue about 63% of terrestrial mammals and about 47,5% of all mammal species. The changes in the communities and populations of small mammal playing an active role in the protection of nature show us the possible deteriorations in the environment. To understand this type of deteriorations, it is important to know the information related to the species, habitat types, intensities and seasons.This study was created from data obtained by the capture-mark-recapture method of small terrestrial mammals in Populus tremula Forest located in Soğuksu National Park in Central Anatolia Region, in thermophilic deciduous forest, steppes (mountain steppe), conifer plantations and Abies (fir) forest habitats. Land studies excluding preview studies were performed for a total of 14 months in 2014 and 2015 so as to cover spring, summer and autumn seasons. 13 small mammal species were recorded during the land studies but data were obtained from 6 species when examining two species of Apodemus together in terms of diagnosis difficulties in studies based on the trapping grid method conducted in selected types of habitats.758 individuals from 7 different species were captured in a total of 5250 days in trapping grid studies contucted in a total of 5 different types of habitat by a grid of 5 × 5 traps system. The average capture success in all habitat types was calculated as 14.44%. Many parameters such as the habitat types preferred by species, relative population densities, temperature dependent density changes, habitat preferences depending on the months, sex ratios, indicator species according to habitats, similar and different habitats in terms of small mammals, preying pressure on small mammals were evaluated in this thesis.The most caught species were respectively Apodemus spp. (54.9%), Mus macedonicus (15.2%), Myodes glareolus (12,8%), Microtus subterraneus (11.6%), Crocidura suaveolens (4.3%) and Dryomys nitedula (1.2%). The species affected by temperature data were M. glareolus and D. nitedula. It was found that M. subterraneus showing a large increase in their populations in the autumn was negatively correlated with temperature. When considering the sex ratios, M. glareolus was under intense male pressure in steppe habitat. There were no significant differences in other species. Indicator species were determined numerically and M. glareolus, M. subterraneus and D. nitedula were found to be decisive species for different habitats. The habitats showing most similarity to each other in terms of habitat preferences of small mammals were pine plantation area and fir forest, the most different habitat was steppe. Day and night predators and reptiles were recorded in the study area. These species have been observed to cause some changes in the population density of small mammals by seasons.