Farklı habitat tiplerinde vaşağın (Lynx lynx L. 1758) bazı ekolojik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Vaşak, diğer predatör türler gibi bulunduğu ekosistemlerde av populasyonlarının dalgalanmalarını kontrol eden kilit roller üstlenmektedir ve bu sayede ekolojik dengenin korunmasına yardımcı olmaktadır. Bu nedenle sayısının azalmasının veya tamamen yok olmasının geri dönüşümsüz problemlere yol açacağı muhakkaktır. Türün bir bölgedeki statüsünü değerlendirmek ve etkili koruma planları yapabilmek için öncelikle ekolojik özelliklerinin anlaşılması büyük önem taşımaktadır.Bu çalışmada vaşağın, Kuzeybatı Anadolu'da yer alan Çamlıdere, Kızılcahamam (Ankara) ve Gerede (Bolu) ilçelerinin kırsal kesimlerinde, ana vejetasyon yapılarındaki hangi habitat(lar)ı tercih ettiği, bu habitatlardaki mevsimsel hareketleri, gün içerisinde hangi saatlerde aktif olduğu ve mevsimsel aktivite farklılıkları belirlenmesi amaçlanmıştır. Vaşak dışında bölgede boz ayı, kurt, kızıl tilki, porsuk, su samuru, kaya sansarı, kızıl geyik, karaca, yaban domuzu ve yaban tavşanının bulunduğu belirlenmiştir. Vaşağın bu türler ile olan karnivor-karnivor rekabetleri ve karnivor-herbivor ilişkileri belirlenmiş, bölgenin topografik, hidrolojik ve antropojenik özelliklerinin türün yayılımı üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir.Çalışma için seçilen yaklaşık 650 km² büyüklüğündeki bölgede, Temmuz 2013-Haziran 2015 tarihleri arasında 24 fotokapan ile toplamda 10102 fotokapan günü gözlem gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, vaşağın her mevsim bölgede bulunduğu, alan kullanımının boz ayı ve kurdunki ile pozitif korelasyona sahip olduğu belirlenmiştir. Krepuskular ve nokturnal aktivite tercihi kurt, kızıl tilki ve yaban tavşanı ile benzerlik gösterse de, 20:00-21:59 ve 04:00-05:59 saat aralıkları arasında yoğunluğu en yüksek olan günlük aktivite deseni boz ayı, kurt ve yaban domuzununki ile pozitif korelasyona sahiptir. Türün alan kullanımı ve günlük aktivite deseni mevsimsel farklılıklar göstermemektedir. Çalışma süresince, vaşağın yerleşim yerlerinden uzak durduğu, yol veya su kaynaklarının ise bölgedeki dağılımını etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Tür ile evcil hayvanlar veya insan faaliyetleri arasında herhangi bir ilişkiye rastlanmamıştır.Elde edilen veriler aynı zamanda, bölgedeki mevcut koruma alanlarının (Soğuksu Milli Parkı ve Kara Akbaba Yaban Hayatı Geliştirme Sahası) büyük memeli türler açısından değerlendirilmesinde ve daha etkin koruma planları yapılabilmesi için alternatif alanların önerilmesinde kullanılmıştır.

Lynx plays key roles in the ecosystems like other predator species by controlling the fluctuations of prey populations and it helps to preserve the ecological balance. Therefore, it is certain that decrease in the number or complete extinction of the species will lead to irreversible problems. It is very important to understand ecological characteristics of lynx for assessing the status of the species in a region and to make effective conservation plans.In this study, carried out in rural parts of Çamlıdere, Kızılcahamam (Ankara) and Gerede (Bolu) in north-western Anatolia, which habitat(s) among the major vegetation structures in the area were preferred by lynxes and seasonal movement patterns, daily activity patterns and seasonal activity variations of lynxes were aimed to determine. Brown bear, grey wolf, red fox, badger, otter, red deer, roe deer, wild boar and European hare were determined to occur in the area in addition to lynx. Carnivore-carnivore competitions and carnivore-herbivore relations between lynx and these species were revealed and the effects of topographic, hydrologic and anthropogenic characteristics of the area on the distribution pattern of the species were evaluated.A total of 10,102 camera trap day observations with 24 camera traps in an area of approximately 650 km² were made throughout the study period. As a result, lynx was found to be occur in the region every season and there were positive correlations between spatial distributions of lynx, brown bear and wolf. Although crepuscular and nocturnal activity preference of lynx was similar to those of wolf, red fox and European hare, its daily activity pattern, that peaks between 20:00-21:59 and 04:00-05:59 hours had positive correlations between daily activity patterns of brown bear, wolf and wild boar. Spatial distribution and daily activity pattern of lynx did not differ between seasons.During the study, lynx was determined to stay away from residential areas and roads or water supplies did not affect the distribution of the species in the region. No significant relationships were found between spatial distributions of lynx and domestic animals or human activities.The results obtained were also used for the assessment of the current protection areas (Soğuksu National Park and Eurasian Black Vulture Wildlife Reserve) with regard to mammal species and for suggesting alternative areas for more efficient conservation schemes.