Özel eğitim gereksinimli çocukların öğretmenlerinin mesleki ve matematik öğretim özyeterlilik algılarının belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmada, özel eğitim gereksinimli öğrencilerin öğretmenlerinin mesleklerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için `Özel Eğitim Öğretmenlerinin Mesleki Özyeterlilik Algısı Ölçeği (ÖEÖ-MÖAÖ)`nin ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için `Özel Eğitim Öğretmenlerinin Matematik Öğretimlerine Yönelik Özyeterlilik Algısı Ölçeği (ÖEÖ-MÖYÖAÖ)`nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Geliştirilen ölçekler ile özel eğitim öğretmenlerinin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeylerinin çeşitli değişkenlere (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu) göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi de araştırmanın bir diğer amacıdır. Araştırmanın çalışma grubunu iki grup özel eğitim alan mezunu öğretmen oluşturmaktadır. Birinci çalışma grubunda 205 ve ikinci çalışma grubunda 259 olmak üzere toplam 464 özel eğitim alan mezunu öğretmen bulunmaktadır. Ölçeklerin geliştirilmesinde yapı geçerliğinin sağlanması için açımlayıcı faktör analizi, elde edilen modelin doğrulanıp doğrulanmadığını test etmek için de doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Bu doğrultuda birinci çalışma grubundan elde edilen veriler ile açımlayıcı faktör analizi ve ikinci çalışma grubundan elde edilen veriler ile doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeklerin yapı geçerlikleri sağlandıktan sonra test-tekrar test güvenirliğinin sağlanıp sağlanmadığının kontrol edilmesi için 53 öğretmene bir ay ara ile ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ iki kez uygulanmıştır. Elde edilen veriler değerlendirildiğinde ölçeklerin her ikisinde de test-tekrar test güvenirliğinin sağlandığı görülmüştür. Bu durumda ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ'nin geçerli ve güvenilir birer ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Özel eğitim alan mezunu öğretmenlerin mesleki özyeterlilik algıları ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için öğretmenlerin geliştirilen ölçeklerden aldıkları mesleki özyeterlilik puanları ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik puanları hesaplanmıştır. Elde edilen veriler ile öğretmenlerin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeyleri ve bunların çeşitli değişkenlere (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu) göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Özel eğitim öğretmenlerinin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması, veriler normal dağılıma uygun olmadığından iki kategoriden oluşan değişkenlerde Mann Whitney-U testi ve ikiden fazla kategorili değişkenlerde de Kruskall Wallis-H testi ile yapılmıştır.Araştırmanın ölçek geliştirme çalışması ile ilgili bulguları incelendiğinde ÖEÖ-MÖAÖ açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın %50.32'ini açıklayan 1 faktör ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın % 52.50'sini açıklayan iki faktör bulunmuştur. Güvenirlik analizleri sonucunda ÖEÖ-MÖYÖAÖ'nde ikinci faktörü oluşturan maddelerin güvenirliklerinin düşük bulunması nedeniyle bu maddeler çıkarılarak işlemler tekrarlanmış ve sonuçta her iki ölçek için de tek faktörlü bir yapı elde edilmiştir. ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ'nin doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre uyum indeksleri incelenerek birlikte değerlendirilmiş ve modifikasyon önerileri doğrultusunda gerekli birleştirmeler yapılarak analizler tekrarlanmıştır. Buna göre uyum indeksleri belirlenen kabul sınırlarında olup ölçeklerden elde edilen modellerin uyumunun iyi olduğu görülmüştür. Sonuç olarak ölçeklerin geçerli ve güvenilir birer ölçme aracı olduğu ortaya çıkarılmıştır.Araştırmanın ilişkisel tarama çalışması ile ilgili bulgular incelendiğinde, özel eğitim öğretmenlerinin mesleki özyeterlilik algılarının yeterli düzeyde olduğu; mesleki özyeterlilik algılarının çeşitli değişkenlere göre karşılaştırıldığında, özel eğitim öğretmenlerinin mesleki özyeterlilik algılarının cinsiyet, yaş, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu ile anlamlı bir farklılık göstermediği, öğrenim durumu ile anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir. Özel eğitim öğretmenlerinin matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algıları incelendiğinde, bu algıların yeterli düzeyde olduğu; matematik öğretim özyeterlilik algılarının çeşitli değişkenlere göre karşılaştırıldığında, özel eğitim öğretmenlerinin matematik öğretim özyeterlilik algılarının cinsiyet, yaş, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu ile anlamlı bir farklılık göstermediği, öğrenim durumu ile anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Öğretmen özyeterliliği, mesleki özyeterlilik, matematik öğretim özyeterliliği, özel eğitim gereksinimli çocuklar, özel eğitim öğretmenleri.

In the present study, the purpose is to develope `The Special Education Teachers' Sense of Professional Self-efficacy Scale (SET-SPSES)` and `The Special Education Teachers' Sense of Teaching Mathematics Self-efficacy Scale (SET-STMSES)` for determining speacial education teachers' sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy. Purpose of this study is to determine whether special education teachers sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self efficacy change with variables such as gender, age, educational background, seniority and student's special education situation using the scales that are developed. The study group consists of two special education teachers groups. In the first study group there are 205 and in the second study group there are 464 special education teachers. Within the framework of developed scales first explanatory factor analysis was conducted to determine the construct validity. Confirmatory factor analysis was performed to test whether the scale developed had been justified as a model. Data obtained from the first study group was used for explanatory factor analysis and data obtained second study group is used for confirmatory factor analysis. After ensuring scales' construct validity, SET-SPSES and SET-STMSES was applied to 53 teachers after one month again for test re-test reliability. When evaluating the obtained data, test re-test reliability was observed for two scales. It was concluded that SET-SPSES and SET-STMSES were reliable and valid instruments.For identifying special education teachers' sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy, teachers' teaching self-efficacy scores and mathematics teaching self-efficacy scores are calculated. Obtained data is searching for relations beetween teachers' sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy and variables such as gender, age, educational background, seniority and student's special education situation. The comparison of the extent to which the speacial education teachers' sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy according to some variables was made through Mann Whitney-U Test and Kruskall Wallis-H Test. The factor analysis of the scale used to determine the extent to which the special education teachers' sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy possess revealed one-dimensional structure. For SET-SPSES this one-dimensional structure explains 50.32% of the variance and for SET-STMSES this two-dimensional structure explains 52.50% of the variance. After reliability analyses some items were extracted from the SET-STMSES because of their reliabilities. Then every analysis was done again. In conclusion one-dimensional structure for two scales was obtained. For conclusions of SET-SPSES and SET-STMSES confirmatory analysis models are seen enough developing scales. Subsequently there was obtained reliability and valid scales. On the other hand, it was concluded that special education teachers' sense of teaching self-efficacy is sufficient; when comparing special education teachers' sense of teaching self-efficacy with diverse variables, special education teachers' sense of teaching self- efficacy is not related with gender, age, seniority and student's special education situation, but special education teachers' sense of teaching self- efficacy is related with educational background.When comparing special education teachers' sense of teaching mathematics self- efficacy with diverse variables, special education teachers' sense of teaching mathematics self- efficacy is not related with gender, age, seniority and student's special education situation, but special education teachers' sense of teaching mathematics self- efficacy is related with educational background. It is said that there is a relation between two variables. Key words: Teachers' self-efficacy, teaching self-efficacy, teaching mathematics self-efficacy, children with expectional needs, special education teachers.