Sosyal bilgiler ile vatandaşlık ve demokrasi eğitimi derslerinde küresel vatandaşlık eğitimi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye‟de Sosyal Bilgiler (4.-5. ve 6.-7.) dersleri ile Vatandaşlıkve Demokrasi Eğitimi dersi kapsamında küresel vatandaşlık eğitiminin nasılgerçekleştirildiğini ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda öğretim programlarınınyanısıra öğrenci ve öğretmen görüşlerinde küresel vatandaşlık kavramının ve küreselvatandaşlık eğitiminin yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Karma yöntemlegerçekleştirilen bu araştırmada yakınsayan paralel karma desen kullanılmıştır.Çalışmanın nicel kısmında tarama araştırmasından, nitel kısmında ise temel nitelaraştırmadan faydalanılmıştır. Çalışma grubu karma yönteme uygun olarak iç içegeçmiş örneklemle belirlenmiştir. Bu nedenle nicel bölümün gerçekleştirilmesi içinİstanbul ilinin Kadıköy ilçesindeki 30 okuldan rastgele örnekleme ile 1054 sekizincisınıf öğrencisi ve 54 okuldan 100 öğretmen seçilmiştir. Ardından nitel bölümüngerçekleştirilmesi için bu grupların içerisinden 105 öğrenci ve 15 öğretmen ise amaçlırastgele örnekleme ile seçilmiştir. Sosyal Bilgiler 4.-5. ve 6.-7. sınıf öğretimprogramları ile Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Öğretim Programı ise araştırmanınveri kaynağı olarak kullanılmıştır.Çalışmada veri toplamak amacıyla öğretim programları üzerinden doküman incelemesiyapmak üzere Sosyal Bilgiler ile Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi öğretimprogramları analiz formundan yararlanılmıştır. Bunun yanında katılımcılarla ilgiliolarak; öğrenciler için küresel vatandaşlık hakkında öğrenci görüşleri anket formu veküresel vatandaşlık hakkında öğrenci görüşleri açık uçlu anket formu kullanılırken,öğretmenler için de küresel vatandaşlık hakkında öğretmen görüşleri anket formu veküresel vatandaşlık hakkında öğretmen görüşleri yarı yapılandırılmış mülakat formukullanılmıştır. Bu araçlarla elde edilen nitel verilerin çözümlenmesinde içerik analizitekniğinden faydalanılırken nicel veriler ise betimsel istatistik çerçevesinde tanımlayıcıistatistikler kullanılarak „SPSS 15‟ programıyla analiz edilmiştir.Araştırmanın neticesinde Sosyal Bilgiler ile Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi öğretimprogramlarının; „küresel vatandaş‟, „küresel vatandaşlık‟, „küresel vatandaşlık eğitimi‟kavramlarını doğrudan içermemesi ve bu yöndeki eğitime dolaylı yoldan yer vermesigibi sebeplerle küresel vatandaşlık eğitimi hususunda yetersiz durumda olduğu tespitedilmiştir. Ayrıca öğrencilerin ve öğretmenlerin küresel vatandaş veya küresel vatandaşlık kavramları hakkında genel olarak olumlu görüşe sahip olmalarının yanındabu kavramlar hakkında yeterli düzeyde bilgi sahibi olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır.Bununla birlikte öğrencilerin ve öğretmenlerin Sosyal Bilgiler ile Vatandaşlık veDemokrasi Eğitimi derslerini küresel vatandaşlık eğitimi noktasında yetersiz bulduğutespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler, Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi, KüreselVatandaşlık Eğitimi, Vatandaşlık Eğitimi

This study strives to reveal how global citizenship education is realized within thecontext of the Citizenship and Democracy Education and Social Studies lessons (4thand 5th graders and 6th and 7th graders) in Turkey. In accordance with this overallpurpose, it is also strived to determine the role of global citizenship phenomenon andthe global citizenship education in terms of students‟ and teachers‟ opinions, as well asthe curriculum. The study conducted using mixed method utilizes the convergentparallel design. In the quantitative portion of the study was utilized survey method andthe basic qualitative research was used in the qualitative part. The study group wasdetermined by the concurrent mixed method sampling technique. Therefore, in order tocarry out the quantitative part, 1054 students in the eighth grades in 30 schools and 100teachers from 54 schools in Kadikoy district of the Istanbul province were selected byrandom sampling. Next, in order to carry out the qualitative section of the research wereselected 105 students and 15 teachers in these groups by the purposes random samplingmethod. Social Studies curriculum for the 4th-5th and 6th-7th classes and theCitizenship and Democracy Education curriculum were utilized as a source of researchdata.To collect data in the research, an analysis form regarding the Citizenship andDemocracy Education and Social Studies curricula was used for document analysis ofthe curricula. Besides, with respect to participants, there were used a questionnaire formregarding their 'opinions about global citizenship and an open-ended questionnaire formregarding their opinions about global citizenship for student participants while aquestionnaire form regarding teachers‟ opinions about global citizenship and a semistructuredinterview form regarding teachers‟ opinions about global citizenship wereutilized for teacher participants. In analyzing qualitative data obtained by theseinstruments, content analysis technique was used while the quantitative data wereanalyzed by using descriptive statistics by SPSS v.15 software within the framework ofdescriptive statistics.As a result of the research, the Citizenship and Democracy Education and SocialStudies curricula were found to be „inadequate‟ owing to some reasons such as `„globalcitizen‟, „global citizenship‟ and „global citizenship education‟ concepts have directly included in the curricula` and `The curricula include such education only indirectly.` Itwas also revealed that students and teachers do not have adequate knowledge aboutglobal citizens or global citizenship although they have a favorable opinion about theseconcepts. However; findings also indicate that students and teachers think that theCitizenship and Democracy Education and Social Studies courses are insufficient interms of global citizenship education.Keywords: Social Studies, Citizenship and Democracy Education, Global CitizenshipEducation, Citizenship Education