Türkçe öğretiminde kullanılabilecek tarihî kaynak incelemesi: Kitâb-ı Cihan-Nümâ

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti müverrihlerinden Mehmed Neşrî [ö. 926/1520]'nin, Kitâb-ı Cihan-nümâ adlı eserinin, Türkçenin öğretiminde kullanılmak ve geçmişle günümüz arasında bağ kurmak üzere ders kitaplarına göre uyarlanması amaçlanmıştır. Ders kitaplarında yer almayan tarihî ve eski metinlerin, seviyelere uygun olarak, ders kitaplarına ve yardımcı okuma kitaplarına uyarlanarak hazırlanmasının ehemmiyeti hissettirilmeye çalışılmıştır. Tarihî kaynak metinleri dil eğitiminde kültürümüzün öğrencilere aktarılmasında kullanma imkânı sunmak için hazırlanmıştır. Tarihî kaynak metinlerden Osmanlı dönemine ait eserler ve müverrihler belirlenip taranmıştır. Osmanlı dönemine ait eserler özelliklerine bakılarak ve bazı sınırlandırmalarla elenerek bir kısmı tekrar taranmıştır. Bu tarama sonucunda çalışılacak en uygun eserin; Mehmed Neşrî [ö.926/1520]'nin Kitâb-ı Cihan-nümâ adlı eseri olduğuna karar verilmiş ve metinler bu eserden seçilmiştir. Bu eserden 21 metin seçilmiş ve seçilen metinlerde anlam karışıklığına engel olmak için önce Osmanlı Türkçesiyle yazılan kısmı okunmuş ardından dil içi çevirileri yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda kullanılacak metinlerin 5, 6, 7 ve 8. sınıf kitaplarına uyarlanması hususu üzerinde durulmuştur. Araştırmanın evrenini Kitâb-ı Cihan-nümâ'nın tamamı, örneklemi ise içinden seçilen uygun parçalardan oluşturmaktadır. Metinler, okunabilirlik ve anlaşılabilirliklerinin tespiti için 11-15 yaş aralığındaki Kuyucak Ortaokulu'ndaki 7/A sınıfında öğrenim gören 15 öğrenciye okutulmuş, sonucunda öğrencilerin metinleri anlamakta zorlanmadıkları ve metinden hareketle yapılan etkinliklerdeki kelime çalışmalarında görüldüğü gibi birçok yeni kelime öğrendikleri tespit edilmiştir. Tarihî kaynaklar yazıldıkları dönemin yaşayışını, dilini ve kültürünü yeni nesillere aktarmada mühim bir araç olmuştur. Bu nedenle tarihî kaynakların Türkçe eğitiminde kullanılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Türkçe öğretimi, tarihî metinler, Neşrî Tarihi, dil içi çeviri.

In this study, Mehmed Neşrî [ö. 926/1520], Kitâb-ı Cihan-nümâ, in order to be used in the teaching of Turkic people and to be adapted to textbooks to link the past and present. Historical and ancient texts that are not included in textbooks have been tried to be made to feel the importance of preparing textbooks and auxiliary reading books in accordance with the level. The historical texts have been prepared to provide the opportunity to use our language education to convey our culture to students. Works and inscriptions belonging to the Ottoman period were identified and scanned from the historical sources. Some of the works belonging to the Ottoman period were re-scanned by looking at their characteristics and sieving with some restrictions. The most suitable work to be worked on as a result of this screening is; It was decided that Mehmed Neşrî [ö.926 / 1520] was a work called Kitâb-ı Cihan-nümâ and the texts were selected from this work. 21 texts were selected from this work and in order to prevent the confusion of meaning in selected texts, first the part written by Ottoman Turkic was read and then the language was translated. In the study, document review method was used from qualitative research designs. In this context, it was emphasized that the texts to be used should be adapted to 5th, 6th, 7th and 8th grade books. The universe of the research is composed of the entire Kitâb-ı Cihan-nümâ and the sampling is made up of the appropriate parts selected from among them. In order to determine the readability and understandability of the texts, 20 pupils in the 7/A class at Kuyucak Secondary School between the ages of 11 and 15 were educated and it was determined that the students understood the texts, but understood the texts and learned new words. Historical sources have become an important tool in conveying the life, language and cul- ture of the period in which they were written to the new generation. For this reason, it is considered useful to use historical sources in Turkish education. Key words: Turkish teaching, historical texts, publication history, language translation.