İstismar ve ihmal olgusu üzerinden annelerin çocuk yetiştirme tutum ve davranışlarının incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, istismar ve ihmal edici olan ve olmayan annelik tutum ve davranışlarına yönelik karşılaştırmalı bir araştırma niteliğindedir. Araştırmanın temel amacı; istismar edici çocuk yetiştirme tutumlarının belirlenmesine yönelik bir ölçüm aracının Türkçeye uyarlanması ve istismar edici olan ve olmayan çocuk yetiştirme tutum ve davranışlarının belirlenmesine yönelik annelerle bireysel görüşmeler yapılmasıdır. Araştırma, iki aşamadan oluşan karma yapıda bir çalışmadır.Birinci aşama olan nicel aşamada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu doğrultuda, istismar edici çocuk yetiştirme tutumlarını belirlemeye yönelik, Bavolek ve Keene tarafından 1999 yılında geliştirilen ve 2017 yılında revize edilen `Yetişkin-Ergen Ebeveynlik Envanteri (Adult-Adolescent Parenting Inventory-AAPI-2.1)` Türkçeye uyarlanmıştır. Araştırma örneklemi, maksimum çeşitlilik yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmanın katılımcıları, 18 yaş üstü 453 (348 kadın, 105 erkek) kişidir. Bu aşamanın verileri, `Kişisel Bilgi Formu`, `Yetişkin-Ergen Ebeveynlik Envanteri`, `İstismar Farkındalık Ölçeği-Ebeveyn Formu` ve `Aile Hayatı ve Çocuk Yetiştirme Tutumu Ölçeği` aracılığıyla toplanmıştır. Yetişkin-Ergen Ebeveynlik Envanteri (YEEE), 40 maddeden oluşan, beşli Likert tipinde bir ölçme aracıdır. Çalışmada, envanterin geçerlik ve güvenirliğinin test edilmesinde doğrulayıcı faktör analizi, ölçüt bağıntılı geçerlik, Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı, madde analizi yöntemleri kullanılmıştır. Yapılan istatiksel analizler neticesinde, araştırma bulgularının envanterin geçerlik ve güvenirliğini desteklediği ve istismar edici ebeveyn tutumlarının belirlenmesinde Yetişkin-Ergen Ebeveynlik Envanterinin uygun bir ölçüm aracı olduğu görülmektedir.Araştırmanın ikinci aşaması olan nitel kısımda, araştırmacı tarafından uyarlanan Yetişkin-Ergen Ebeveynlik Envanteri ve Ünal (2017) tarafından geliştirilen Ebeveynlerin Çocuk İhmali ve İstismarı Farkındalık Ölçeği annelere uygulanarak, istismar edici çocuk yetiştirme tutum ve davranışlarına sahip olan ve olmayan toplam 17 anneyle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın bu kısmında, nitel desen türlerinden Giorgi'nin `betimleyici fenomenolojik deseni` kullanılmıştır. Çalışmanın veri toplama süreci yarı yapılandırılmış görüşme formları ile sağlanmıştır. Nitel veriler için yapılan analizler doğrultusunda, `anneliğin belirleyicileri, çocuk yetiştirmede kullanılan yöntemler ve başa çıkma stratejileri` olmak üzere üç ana tema elde edilmiştir. Alt temalar ise, istismar edici olan ve olmayan gruplara göre farklılaşmaktadır. Elde edilen bulgular doğrultusunda, annelerin çocuk yetiştirmedeki tutum ve uygulamalarının kaynakları belirlenmiş; belirlenen ana tema ve alt temaların içerikleri detaylıca sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: İstismar, ihmal, anne, önleme, ebeveyn tutumu, çocuk yetiştirme, geçerlik, güvenirlik

This study is a comparative research on abusive/inoffensive and negligent/non-negligent maternal behaviors. The main purpose of the research is to adapt a measurement tool for the determination of abusive child-rearing attitudes and behaviors into Turkish and to hold individual interviews with mothers to determine the abusive and inoffensive child-rearing attitudes and behaviors. The research has a mixed study design consisting of two stages. In the first stage, that is, the quantitative stage, the relational screening model was used. Accordingly, `Adult-Adolescent Parenting Inventory-AAPI-2.1.`, which was developed by Bavolek and Keene in 1999 and revised in 2017, has been adapted to Turkish to determine abusive child-rearing attitudes. The research sample was selected with the maximum diversity method. The participants of the research were 453 individuals (348 female, 105 male) over the age of 18. The data of this stage were collected through `Personal Information Form`, `Adult-Adolescent Parenting Inventory`, `Abuse Awareness Scale Parents Form` and `Family Life and Child Rearing Attitude Scale.` Adult-Adolescent Parenting Inventory is a 5-point Likert type measurement tool consisting of 40 items. Confirmatory factor analysis, criterion-related validity, Cronbach's Alpha reliability coefficient, item analysis methods were used in testing the validity and reliability of the inventory. As a result of the statistical analyses, it is seen that the research findings support the validity and reliability of the inventory and that Adult-Adolescent Parenting Inventory is an appropriate measurement tool in determining abusive parental attitudes.In the second and qualitative stage of the research, Adult-Adolescent Parenting Inventory adapted by the researcher and `The Parents' Child Neglect and Abuse Scale` developed by Ünal (2017) were applied to parents, followed by in-depth interviews with 17 mothers with abusive/inoffensive child-rearing attitudes and behaviors. In this part of the research, Giorgi's `descriptive phenomenological research design`, one of the qualitative designs, was used. The data collection process of the study was conducted with semi-structured interview forms. In line with the analyses made for the qualitative data, three main themes were obtained: `determinants of motherhood, methods used in child rearing and coping strategies.` Sub-themes differ according to the abusive and inoffensive groups. In line with the findings, sources of mothers' attitudes and behaviors in child rearing were determined, and the contents of the main theme and sub-themes are presented in detail.Keywords: Abuse, neglect, mother, prevention, parent attitude, child rearing, validity, reliability