Öğretmenlerde İş Stresi Ölçeği geliştirme çalışması

Abstract

11 ÖZET Bu çalışmada öğretmenlerin iş stresini ölçmek amacıyla iş ortamından kaynaklanan stres etmenlerini ele alan bir ölçek geliştirilmiştir. Ölçek maddeleri, lise öğretmenlerinin açık uçlu sorulara verdikleri cevaplara birkaç evreli içerik analizi uygulanarak elde edilmiştir. Toplam 34 maddeden oluşan bu ölçekte 5'li Likert tipi basamaklı maddelerle öğretmenlerin stres veren durumlarla karşılaşma sıklıkları ele alınmıştır. Araştırmaya yaşlan 20-54 arasında değişen ve farklı kollarda ders veren, 192'si erkek 230'u kadın toplam 422 öğretmen denek olarak katılmıştır. Ölçeğin iç tutarlılığını incelemek için alt boyutlara ayrı ayrı uygulanan Cronbach-Alfa katsayıları.346 ile.865 arasında; Test-Tekrar Test güvenirlikleri ise.591 ile.825 arasında değişmiştir. Kapsam geçerliği analizinin yanısıra, ölçek, faktör analizi uygulanarak yapı geçerliği yönünden de incelenmiştir. Temel bileşenler yöntemiyle Faktör Analizi ve varimax rotasyonunun sonuçlarına göre, anılan amaç kapsamında, lise öğretmenlerindeki iş stresi dokuz faktörden oluşmuştur. Bunlar, yönetici, öğrenci, veli, eğitim, müfredat, saygınlık, iş arkadaşı, toplumun bakısı ve sistem faktörleri olarak adlandırılmışlardır. Araştırmada, ayrıca yaş, cinsiyet, medeni durum, kıdem (hizmet süresi), haftalık ders saati ve kol değişkenlerinin, iş stresini ne derece yordadıkları da irdelenmişir. Uygulanan regresyon analizi sonuçlarınaIll göre, toplam iş stresi puanını yordamada en geçerli değişken öğretmenin meslek kolu olarak gözlenmiştir. Sözkonusu değişkenlerin, ölçeğin alt boyutlarından elde edilen puanları yordama güçleri de regresyon analizleri ile irdelenmiştir. Bu analizlerde, cinsiyet değişkeninin, toplumun bakışı, müfredat, arkadaş ve sistem boyutlarını; meslek kolu değişkeninin, eğitim ve müfredat boyutlarını; haftalık ders saati değişkeninin, müfredat ve yönetici boyutlarını; kıdem değişkeninin (hizmet süresi), iş arkadaşı boyutunu; ve medeni durum değişkeninin saygınlık ve iş arkadaşı boyutlarını yordadığı görülmüştür. Veli ve öğrenci boyuttan için anlamlı sonuçlar elde edilememiştir. Analiz sonuçları, yönetici ve öğrencilerle ilgili sorunların öğretmenlerin iş stresindeki en güçlü kaynaklar olduğunu göstermektedir. Bu araştırmanın sonuçlan incelendiğinde, bu sonuçların başka kültürlerde yapılmış araştırmaların bulgulanyla büyük ölçüde benzerlik gösterdiği dikkati çekmektedir.

IV ABSTRACT The purpose of the present study was to construct a scale measuring occupational stress among high-school teachers. The scale items were derived from the content analysis of the responses to the open-ended questions given by the subjects. The scale consists of 34-item measuring with 5 point response options in a Likert format. The items assess the incidence of stressors the teachers are exposed at work. Four-hundred and twenty-two high school teachers (192 men, 230 women) whose ages ranged from 20 to 54 and specialized in different branches participated in the study. Cronbach-alfa's coefficients as internal consistency measures were computed for each dimension and found to vary between.346 and.865. Whereas test-retest reliabilities varied between.591 to.825. In addition to the content validity analysis, construct validity of the instrument work explored by applying factor analysis to the data. The results of the principal component analysis with a varimax rotation have shown that occupational stress among high school teachers composed of nine dimensions. Namely: administration, students, colleagues, instruction, prestige, curriculum, parents, public attitude, and the system. In the study variables such as sex, age, marital status, branch, experience, course load were also examined. Results indicated that the only variable predicting the total stress score was the branch of theteachers. Regression analysis results also revealed that the sex variable predicted the public attitude, curriculum, colleagues and the system dimensions; course load variable predicted the curriculum and the administration dimensions; whereas experience variable predicted the colleagues dimension and the marital status variable predicted the prestige and colleagues dimensions. None of the variables had a predictive power for the parents and the students dimensions. Results indicated that, the problems associated with the administration and the students had been the most strong work stressors for the subjects. The results of the present study demonstrated that the work stress factors among high-school teachers in Turkey were similar to the ones in other countries.