Eine vergleichende studie über Friedrich Schillers dramastück `Don Carlos` und Tankred Dorsts dramastück `Karlos`

Abstract

II TÜRKÇE ÖZET Bu çalışma Onsekizinci yüzyıl Alman şairi ve oyun yazarı Friedrich Sebillerin trajedisi Don Carlos ile çağdaş Alman yazar Tankred Dorst'un traji-komik oyunu Aar/os'un karşılaştırmalı bir irdelemesini kapsamaktadır. Bu güne kadar karşılaştırmalı bir çalışmaya konu olmamış bu iki oyunun ortak bir paydada değerlendirilmesi kuşkusuz rastlantısal değildir. Schiller'in geleneksel tiyatro temellerine dayanarak canlandırdığı tarihsel bir olaya, Dorst'un modern bir bakış açısı getirerek `Eski Dünya` `Yeni Dünya` değişimini ve çatışmasını vurgulaması, karşılaştırmayı bir bütün olarak olası ve ilginç kılan en önemli etmendir. Schiller'in oyununda klasik ve tarihsel bir anlayışla ortaya koyduğu ahlak değerlerinin çöküşü temasını absürd bir biçemle yoğurup yansıtan Dorst, aslında kişilerin -bunlar tarihi kişilikler de olsa- zamanla zaaflarının tutsağı olduklarının altını çizerek zaman boyutunu soyutlayıp tarih içinde tarihsizliği vurgulamaktadır. Çalışma üç ana bölümü kapsamaktadır. İlk bölümde Schiller ve Dorst'un tiyatro anlayışı oyunları temelinde ele alınıp bir `geri-plan` oluşturmak amacıyla belirtilmiştir çünkü, bu çalışma Schiller'in veya Dorst'un tiyatro anlayışını ele alıp incelemek amacını taşımamaktadır. Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş `Kukla Tıyatrosu`nu ele alarak yeni bir boyut kazandıran Dorst'un bu konudaki çalışmalarına Dorst'un tiyatro anlayışında değinilmiştir.III i İkinci bölüm her iki oyunun olay örgüsünü ayrıntılarıyla ele alıp dramatik akış içerisinde ortaya çıkan politik ve toplumsal çelişki ve çatışmaları, özgürlüğün kavramsal ve bireysel algılanışı, aile içi sevgisizlik ve çekişmeleri gibi temaların işleniş biçimlerindeki ayrımları vurgulamaktadır. Konu özde Annesi doğumunda ölen ve sevgisiz bir çocukluktan sonra bir iç çöküşe sürüklenen bir kralın oğlunun hazin hikayesidir. Babası Kral ll.Philipp'in, müstakbel gelinine göz koyması ve sonuçta onunla evlenmesi daramtik olay örgüsünü düşmanlık ve ölümle sonuçlanan bir baba-oğul çatışmasına götürmüştür. Temelde bu çatışma etrafında dönen olay örgüsü, Schiller'in Don Car/ocunda savaş kahramanı Posa'nın geri dönmesiyle politik ve toplumsal boyutlar kazanmakta ve özgürlük düşüncelerini ön plana çıkarmaktadır. Schiller'deki toplumsal özgürlük kazanımı, Dorst'un Kar/odunda bireysel özgürlük olarak karşımıza çıkmaktadır. Schiller ve Dorst'un, oyunlarında baş kişilik olarak işledikleri Don Carios ve Karios tiplemesi genel çerçevede ortaya çıkan ikili karşıtlıklar bağlamında incelenerek her iki yapıtın ana temalarının karşılaştırılmasına bir zemin oluşturmuştur. Schiller'in çizdiği melankolik idealist Don Carios-figürü `Eski Dünya`da trajik bir kahraman olarak karşımıza çıkarken, Dorst'un yarattığı arsız ve kambur çocuk Karios `Yeni Dünya`da yolunu bulmaya çalışan bir kukla karaktere bürünmüştür. Üçüncü ve son bölümde Schiller'in Don Carlos'u ile Dorst'un Karlodu içerik olarak incelenmiş ve her iki yapıtın dramatik olay örgüsü karşılaştırılmıştır. Her iki oyunun içeriklerine yönelik olan bu karşılaştırma sonucunda, Schiller ile Dorst'un bu tarihsel olayı nasıl ele aldıkları ortaya konmuştur.

IV ZUSAMMENFASSUNG In dieser Forschungsarbeit wurde es versucht, Dorsts Theaterstück Karlos und Schillers Theaterstück Don Carlos in Vergleich zu setzen. Die Fortsetzung meiner Arbeit verlief in drei Stufen. Im ersten Teil wurde um das theatralische Schaffen Schillers und Dorsts aufzudeuten, die Dramenkonzepte beider Dramatiker in Betracht gezogen und auf ihr Leben und Werk angedeutet. Da das heutzutage fast in Vergessenheit geratene Marionettentheater erneut von Dorst wiederbelebt wurde, habe ich um diese bedeutende Leistung hervorzuheben, das bezeichnete Thema gesondert behandelt. Der zweite Teil stellt die Frage, wie Dorst und Schiller diese sonderbare Geschichte von dem Infanten inszeniert und wie sie den geschichtlichen Stoff, der der historischen Wahrheit gehört mit der poetischen Wahrheit, bearbeitet haben. `Karlos` als eine Marionette in der neuen Welt und als ein tragischer Held in der alten Welt. Dabei wurden die historischen Aspekte in Dorsts und Schillers Werk hinsichtlich des Dokumentartheaters und der poetischen Wahrheit veranschaulicht. AnschlieBend wurde festgestellt, in welchen Punkten die Figuren Âhnlichkeiten und Unterschiede aufweisen. Der freche bucklige Knabe Karlos gegen den pathetischen Jungling Don Carlos, das dumme erotische Mâdchen Ysabel gegen die edle tugendhafte Frau Elisabeth, der schwache Juan d'Austria gegen den Kriegshelden Marquis von Posa und der harteKönig Felipe gegen den habgierigen Monarch Philipp der Zweite. Dieser mehrmal werkimmanente Teil, bildet den Kem dieser Forschungsarbeit. İm dritten Teil wurden die Handlungen beider Dramen Don Carlos und Karlos analysiert und der Ablauf der Szenen konfrontiert, dabei wurde dem Inhalt ein besonderes Interesse zugewiesen. Ein Dramastück aus dem zwanzigsten Jahrhundert und eins aus dem achtzehnten Jahrhundert. Die Geschichte eines Königsohn, der schon bei der Geburt seine Mutter verlor, und nach einer lieblosen Erziehung an seiner Existenz scheiterte. Dap sein Vater, der König Philipp II seine Braut ihm wegnahm und er selbst heiratete, hat die Handlung zu einem Vater-Sohn Konflikt geleitet, die die beiden Manner zu einer Feindschaft und dann zum Tode führte.