Aşık Yaşar Reyhani`nin müziğinde kullandığı makamlar üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Aşık Tarzı Şiir Geleneği, Türk Milli Edebiyat geleneğinin Orta Asya'dan Anadolu'ya ve Balkanlara kadar taşınmış en eski türlerinden biridir. Günümüzde bilinen şeklini alana dek yüzlerce yıl çeşitli evrimler geçirerek Ozan- Baksı geleneğinden Aşıklık geleneğine bürünmesi, geleneğin gerçek hayat unsurları taşıdığının ve ait olduğu toplumla birlikte yaşadığının önemli göstergesidir. Bu durum aynı zamanda Aşıklık geleneğinin etki gücünü de ortaya koymaktadır. Aşık tarzı şiir geleneğinde icra unsurları ve icra makamları sunulduğu toplum üzerinde bırakılan etkiyi ve sosyo-kültürel paylaşımların yaratımlarını kuvvetlendirmektedir. Aşıklık geleneğinin yapısal özelliği, iki ayrı sanat dalı olan müzik ve şiiri bir araya getirip harmanlayarak kendine özgü bir yapıyı ortaya çıkarmış olmasıdır. Bu nedenle de yapısal dinamikleri çok güçlüdür. Geleneğin yüzlerce yılın yaşanmışlık süzgecinden geçerek günümüze ulaşmasına ve ürünler vermesine imkan tanıyan, bu gücüdür. Müzik yönü incelendiğinde Türk Müziği sesleriyle Türk Halk Müziği 'nin formlarım oluşturan beste yapılarının kullanıldığı görülmektedir. Örnekler üzerinde yapılan incelemelerde ulaşılan sonuç `Aşık Makamları` olarak değerlendirilen adlandırmaların farklı bir makam karşılığım vermediği, Türk Müziği makamları olarak tesbit edilmiş bildik makamların çekirdek yapılan olan dörtlü ve beşli ses birliklerine tekamül ederek Türk Müziği makamlarının kullanıldığı saptanmıştır.m Bu çalışmanın amacı, aşık tarzı şiir geleneğinde müzik unsurunun geleneğin temsilcileri olan aşıklar tarafından ve bu geleneğin icra edildiği yörelerde tanımlanan `Aşık makamları` olgusunun ne ifade ettiğinin ortaya konulmasıdır. Geleneğin günümüzde yaşayan temsilcilerinden biri olan Aşık Yaşar Reyhani'nin icra ettiği örnekler ele alınmıştır ve bu örnekler üzerinde tesbitlere gidilmiştir. Aşık tarzı şiir geleneğinin tarihsel gelişimi, sosyo-kültürel etkileşimleri, temsilcilerinin toplumsal konumu ve müzikal unsurlarıyla makamsal özellikleri incelenerek, geleneğin halkbilimi disiplini içindeki konumu ortaya konulmuştur. Temel olarak Aşıklık geleneğindeki müzik ve bu müziğin makam, form ve biçim yönlerinden ele alınması, sözel yapısının ise edebiyat disiplini içinde değerlendirilmesi, aşıklık geleneğinin iki parçaya ayrılması ve bu iki parçanın birbirinden kopanlmasıdır. Parçalan biraraya getirip, geleneği bir bütün olarak ele alıp, halkbilimi disiplininde incelerken diğer disiplinlerle de ortaklaşa çalışılması bir gereklilik olarak görülmektedir.

IV SUMMARY `Aşık` (Minstrel) style poetry tradition is one of the oldest type of the Turkish national literature tradition which has been carried from Central Asia to Anatolian Peninsula and the Balkans. Transformation of this tradition through many hunred years from the Troubadour `Baksi` type to its present characteristic (Aşık-type) by various intermediary evolutionary steps, is an important indication which demonstrates that the said tradition carries in itself same real-life elements and lives, together with the communities to which it belongs. This also reveals the effect of the Anatolian minstrel tradition as well. Performing elements and tunes in the Aşık-type poetry tradition are means to reinforce the effects on the communities / societies concerned as well as to assist the sharing of emotions within such communities / societies. The structural characteristic of the `Aşık` type tradition is to put forward a peculiar form by combining two separate art forms, namely music and poetry. For this very reason its structural dynamics are very strong. It is this strength that has carried the tradition through the filter of many hundred years. When the music element of it is examined it can be observed that the sounds of Turkish music and the composition forms of Turkish folk music are used. Studies carried out on the samples, indicate that the names / titles used as `Aşık` tunes do not really define different ones, but correspond the soundcombinations of four and five of cores of the known tunes. Hence it can be said that in the `Aşık` tunes, the same Turkish Tunes are used. The purpose of this study is to reveal in the Aşık type poetry tradition, the utimization of musical element by the Aşıks who are the representatives of the culture, and to set forth the meaning of `Aşık` tunes which are tried to be defined where the practice is followed. The this end, the samples which are played by Mr.Aşık Yaşar Reyhani who is one of the living representatives of the tradition is examined and determinations are made on these samples. In the study, historical development of the Aşık-type poetry tradition, its socio-cultural interactions, social status of its representatives its musical elements and tune characteristics are examined; thus its place in the folklore discipline is determined. The basic principle of the subject matter is to consider the music and the musical element in the Aşık tradition separately (with its tunes, forms) from its verse; to evaluate its verse within the literature discipline; thus to divide the said tradition into two parts. Then by combining these two parts the tradition may be examined as a whole; and whilst it is studied within the folklore discipline, a coordination must be established and followed towards the associated disciplines is a necessity.