Oğuz grubu Türk dillerinde fiilimsiler

Abstract

ÖZET Bu tezin konusunu Oğuz grubu Türk dillerindeki fiilimsi ekleri oluşturmaktadır. Oğuz grubu Türk dilleri arasında Türkmen Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Horasan Türkçesi yer almaktadır. Kaşgarlı Mahmut'un verdiği bilgiye göre, Oğuzlar XI. yy.'ın sonlarında Sırderya bölgesine yerleşmişlerdir. X. yy.'ın başında burada oluşturulan dile Ana Oğuzca denmektedir. X. yüzyıl başlarından Oğuz grubu yazı dilinin oluştuğu XIII. yüzyılın sonlarına kadar olan dönem ise Eski Oğuzca dönemidir. Günümüzde Oğuz grubunu oluşturan dillerin batı kolunda Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, doğu kolunda ise Türkmen Türkçesi ve Horasan Türkçesi yer almaktadır. XVIII. yüzyılın sonlarında bu dillerin fonetik ve morfolojik özellikleriyle bağımsız bir dil durumunu aldığı görülmektedir. Bu çalışmada Oğuz grubu Türk dillerindeki fiilimsi ekleri ortaya çıkarılarak karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Yalnız Horasan Türkçesine ait metinlerin yetersizliği yüzünden buradaki ekler eldeki metinlerle sınırlı kalmıştır. Bu çalışmayı yaparken her dile ait çeşitli türde edebi eserler taranmış ve fiilimsi ekleri tespit edilmiştir. Buna göre 3 isim-fıil eki, 1 1 sıfat-fiil eki 13 zarf-fiil eki, 14 sıfat-fiillerden türeyen zarf-fiil eki, 3 isim-fiillerden türeyen zarf-fiil eki saptanmıştır. Ayrıca sıfat-fiil ve isim-fiillerin edatlarla oluşturdukları zarf-fiil kalıplaşmalarına da yer verilmiştir.

SUMMARY This dissertion concerns in the suffixes of verbalia in Oghuz group of Turkic languages. Turkic languages in Oghuz group comprise Turkmen Turkic, Azerbaijani Turkic, Gagauz Turkic, Turkey Turkic and Khorasan Turkic., As we have learned from Mahmud al-Kashgari, the public of Oghuz had settled in the SyrDarya region in the late 91 century. The language formed in this area in the beginning of 10lh century is called Basic Oghuzhic. The period from the 10lh century to the time of formation of Oghuz group literary language in the late 1 3,h century is known as Old Oghuzic period. Today, Azerbaijani, Turkey and Gagauz Turkic are taking a part in the western branch of Oghuz group Turkic languages, whereas Turkmen and Khorasan Turkic are taking a part in eastern branch. It is seen that these languages were becoming independent languages because of their phonetic and morphological characteristics in the late I8lh century. In this dissertion, the suffixes of verbalig are discovered in Oghuz group Turkic languages and they are examined in a comperative way. However, depending on the insufficiency of the texts about Khorasan Turkic, the suffixes examined in this language are limited with the texts in hand. In this study, different literary texts of all the related languages are analysed and the suffixes of verbalia in these text are determined. As a result, 3 infinitive suffixes, 11 participle suffixes, 13 gerundium suffixes, 14 gerundium suffixes with participle origin, 3 gerundium suffixes with infinitive origin are found. Additionally, blocks of gerunds composed of prepositions with participles and infinitives are also investigated.