Kant`ta ve bazı yirminci yüzyıl filozoflarında analitik/sentetik ayrımı

Abstract

Bu çalışmada, felsefe tarihindeki geçmişi belki de Platon'a kadar geri götürülebilecek olan analitik/sentetik ayrımı, Immanuel Kant'ta ve kimi yirminci yüzyıl filozoflarında ele alınmış ve bazı sorunsallar etrafında incelenmiştir. İncelemeye alman bu sorunsallardan en önemlisi olarak, Kant'ta ve yirminci yüzyılda analitik/sentetik ayrımına ilişkin tanımlamaların birbiriyle uyuşmaması ya da farklı olması gösterilebilir. Bu öylesine temel bir sorundu ki, yirminci yüzyılın birçok filozofu, kimi zaman analitik/sentetik ayrımının kesin bir tanımım bulma yolunda çaba sarf etmiş, kimi zaman da böyle bir tanımlamanın yapılamayacağı ve dolayısıyla kesin bir ayrımın olamayacağı yönünde bir inanca kapılmıştır. Bunun yam sıra bu temel sorunun etrafında kümelenen diğer önemli sorunlar, sentetik a priori yargıların varolup olmadıkları, varsa, mantıksal bir temellendirilmelerinin yapılıp yapılamayacağı ve matematiğin analitik ya da sentetik olup olmadığı şeklinde ifade edilebilir. Birbiriyle ilişkili sorunlar ağının çözümüne yönelik bu araştırma, temel olarak dört bölüm ile çalışılmıştır. İlk bölüm, Kant'ın eserlerinde verdiği dipnotlarla ilişkisinde, ayrımın Kant öncesindeki filozoflarda nasıl işlendiğine yönelik bir bölümdür. Bu bölümle birlikte, Kant'm kendinden öncekilerden ayrı olarak analitik/sentetik ayrımına yüklediği anlamların anlaşılması ve böylece ayrımın Kant'taki özgünlüğünün görülür bir şekle getirilmesi amaçlanmıştır. İkinci bölümde, ilk defa Kant tarafından sistematik bir şekilde ve bir bilgi felsefesi temelinde ortaya konan analitik/sentetik ayrımı Kant'ın orijinal metinleriyle incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, yirminci yüzyılın kimi filozoflarının hem Kant'a getirdikleri eleştiriler ortaya konmaya çalışılmış hem de bu yüzyılda analitik/sentetik ayrımına nasıl bakıldığı gösterilmeye çalışılmıştır. Son olarak dördüncü bölümde, yukarıda belirtilen sorunsallar etrafında incelenen analitik/sentetik ayrımının Kant'taki ve yirminci yüzyıldaki durumuna eleştirel olarak yaklaşılmış ve kimi sorunsallara ilişkin bir çözüm, kimilerine ilişkin de bir saptamada bulunulmuştur. Böylece gösterilmeye çalışılmıştır ki, bu çalışmada konu edinilen temel sorunsal, analitik/sentetik ayrımının Kant'ta `kavramsal` bir bağlamda ele alınmasınaIll karşılık yirminci yüzyılda genel olarak `anlamsal` bir bağlamda ele alınmasından kaynaklanmaktadır. Aslında bu temel farklılık bizlere, her iki bağlamda ele alman özellikle analitiklik tanımlamaların temel bir noktada kesiştiklerim ya da benzer olduklarını göstermiştir. Sonuç olarak bu benzer nokta çalışmanın ana savını oluşturmaktadır. Analitik/sentetik ayrımı en iyi olarak bu nokta ile anlaşılabilir: `Bir analitik yargının terimleri analitik yargının öncesinde veya sonrasında aynı bir şeye işaret ederken, sentetik yargıda durum bunun aksidir`.

This thesis is concerned with the analytic/synthetic distinction in Kant and in certain twentieth century philosophers. The distinction, which can be traced back to Plato, is examined with a number of peculiar problematics in mind. One outstanding problematic can be designated as the fact that both in Kant and throughout the twentieth century, analytic/synthetic distinction has received incompatible and different definitions. This has been such an essential problem that many twentieth century philosophers have tried to find an exact definition and some have come to the belief that no such definition is possible at all. In addition, there have been second-order problematics gathering around this one: whether or not synthetic a priori judgements exist, and if they do, whether or not a logical justification could be provided for them, and finally whether or not mathematics is analytic or synthetic. This study comprises four fundamental chapters which attempt to resolve this web of problematics. The first chapter is concerned with how the analytic/synthetic distinction is treated by the philosophers prior to Kant through the footnotes in Kant himself. The main aim of this chapter has been to identify the specificity of the Kantian distinction through an analysis of the way in which Kant reads the definitions made prior to himself. The second chapter is devoted to the examination of Kantian analytic/synthetic distinction, which was developed for the first time by Kant in a systematic way on an epistemological base, through the original texts. In the third chapter, a number of twentieth century philosophers' criticisms of Kant are presented in order to reveal how the distinction is perceived in the twentieth century. In the fourth and last chapter, a critique of analytic/synthetic distinction is developed both for its Kantian and twentieth century versions. The main purpose in this critical effort has been to provide solutions to some of the problems and to detect the status of others. It has been shown that while Kant treated analytic/synthetic distinction on a strictly `conceptual` level, in the twentieth century in general, the same distinction is usually handled within a `semantic` context. This major difference tells us that especially the definitions of `analytic` in both contexts intersect or prove to be similar. This junction constitutes the main argument of the thesis. In conclusion, theanalytic/synthetic distinction can best be understood on this junction: while the terms of an analytic judgement signify the same thing before and after the judgement, in the synthetic judgements the terms of the judgement signify different things prior to and after the judgement.