19. yüzyıl Osmanlı Sarayı`nda ressam Manas Ailesi

Abstract

`19. yüzyıl Osmanlı Sarayı'nda Ressam Manas Ailesi` başlıklı çalışmada amaç; Ermeni asıllı İstanbullu Manas Ailesi'nin 19. yüzyılda yaşayan ressamlarının etkinliklerini ve Osmanlı resim sanatına katkılarını belirlemektir. 16. yüzyılda İstanbul'a yerleşen Manas Ailesi'nin ressam üyeleri 18. yüzyıldan itibaren Osmanlı sarayı için çalışmıştır. Bu aileden 19. yüzyılda resim alanında etkin olan Zenop Manas, Rupen Manas, Sebuh Manas, Gaspar Manas, Aleksandr Manas ve Josef Manas olmak üzere altı ressam saptanmıştır. Zenop Manas, Sultan III. Selim dönemi (1789-1807) saray ressamı olarak anılsa da resim etkinlikleri hakkında bilgi yoktur. Gaspar Manas'ın Avrupa'da bir Ermeni kilisesi için yapmış olduğu portre ile ressam olduğu kesinleşmiş fakat Osmanlı Sarayı için resim yaptığına dair bir veriye ulaşılamamıştır. Avrupa'da resim eğitimi alan ve genç yaşta ölen Aleksandr Manas da Osmanlı Sarayı için çalışmamıştır. Osmanlı Sarayı'na ressam ve diplomat olarak hizmet eden ve eserleri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olunan Rupen Manas ve Sebuh Manas padişah portreleri yaparak Sultan II. Mahmud döneminden (1808-1839) Sultan Abdülaziz dönemine kadar (1861-1876) etkin olmuştur. Ailenin son saray ressamı Josef Manas ise Sultan Abdülaziz döneminden 20. yüzyıl başına kadar faaliyette bulunmuştur. Avrupai yönetici portre tipinin Osmanlı resim sanatında ilk uygulayıcıları olarak batılı tarzda tuval resmine geçişte önemli rol oynayan bu ressamların katalogta yer verilen 26 eseri ikonografya, üslup, malzeme ve teknik açıdan incelenmiştir. `Portre ressamı` olarak tanımlanabilecek çalışma kapsamındaki ressamların daha çok padişah portreleri yapmalarından dolayı 19. yüzyılda yerli ve yabancı ressamlar tarafından yapılan diğer padişah portreleri de teknik, üslup ve ikonografya açısından incelenmiş; karşılaştırma malzemesi olarak kullanılmıştır. 19. yüzyıl padişah portreleriyle tarihlendirmeye yardımcı olabilecek bir yöntem denemesiyle 7 grup oluşturulmuştur. Ayrıcaressamların fotoğraftan yararlanmış olabilecekleri düşünülerek padişahların fotoğraflarına da yer verilmiştir. Avrupa'da eğitim alan ve Osmanlı İmparatorluğu'nda açılan gayrimüslim okullarına devam eden gayrimüslim Osmanlı ressamlarının 19. yüzyıldaki etkinlikleri Avrupaî tarzda Osmanlı resim sanatı açısından önemlidir. Kurdukları atölyeler, verdikleri dersler, yurtiçi ve yurtdışında düzenlenen sergilere katılmalarının yanı sıra Osmanlı saray ressamlığı da yapıp saray ve kasırların süslemelerinde çalışan bu ressamlar yenileşme taraftarı 19. yüzyıl padişahları tarafından da desteklenmiştir. Batı tarzında Osmanlı resim sanatının benimsenip gelişmesinde gayrimüslim Osmanlı ressamlarını katkısını göstermesi bakımından Manas Ailesi'nin 19. yüzyılda yaşayan ressam üyelerinin etkinlikleri önem taşımaktadır.

The aim in this study entitled as `The Artist Manas Family in the Ottoman Palace in the 19th Century` is to determine the activities done by the artists of the Armenian Manas Family living in İstanbul and their contributions to the Ottoman painting. The artist members of the Manas Family who settled in İstanbul in the 16th century had worked for Ottoman Palace since the 18th century. Six artists from this family, Zenop Manas, Rupen Manas, Sebuh Manas, Gaspar Manas, Aleksandr Manas and Josef Manas, who were active in painting in 1 9th century have been fixed. Although Zenop Manas is mentioned as palace artist in the reign of Selim III (1789-1807), there is no information about his painting activities. That Gaspar Manas was an artist has become certain by means of the portrait he had painted for an Armenian Church in Europe; nevertheless, no data revealing that he painted for the Ottoman Palace cannot have been reached. Aleksandr Manas, who received training on painting in Europe, was not able to become active as he died in his early ages. Rupen Manas and Sebuh Manas, who served for the Ottoman Palace as artists and diplomats, and about whose pieces have been detailed information, were active from the reign of Mahmud II (1808-1839) to the period of Sultan Abdülaziz (1861-1876). These artists whose works we put into the catalogue and examined according to iconography, style, and technique had played a crucial role in the transition to canvas painting. As for Josef Manas, the family's last palace artist, continued the portrait tradition in Western style by integrating the works he had done from the period of the Sultan Abdulaziz to the beginning of the 20th century and the art of photography and painting. Since the artists in the scope of this study whom we can define as portrait artists mostly painted sovereign portraits, the portraits done by native and foreign artists in the 19th century have been studied, and used ascomparison material from the aspects of technique, style, and iconography. Tables have been formed for sake of the trial of a method which may be helpful in dating by means of the sovereign portraits have been fixed. In addition, considering that the artists may have made use of photography, the photos of the sovereigns have been added to the catalogue. The 19th century activities of the non-muslim Ottoman artists who had attended to the non-muslim schools opened in Europe and the Ottoman Empire since the 18th century are remarkable for the Ottoman painting in European style. These artists who served as Ottoman palace artists and worked in the ornamentation of mansions besides founding workshops, giving lectures, and participating in exhibitions organized within the country and abroad had been supported by 19th century sovereigns advocating the renovation. The activities of the artist members of the Manas Family living in the 1 9th century are of great importance in that they indicate the contributions of non-muslim Ottoman artists in the adoption and development of the Ottoman painting in Western style.