Orhan Gazi Dönemi`ndeki İznik kenti ve mimarisi

Abstract

`Orhan Gazi Döneminde iznik Kenti ve Mimarisi` başlıklı çalışmamızda, İznik Kentinin Orhan Gazi dönemindeki (1326-1362) fiziksel yapısı ve mimari özellikleri ele alınmıştır. Orhan Gazi döneminde iskan edilmiş olan kentsel ve kırsal nitelikli 56 yerleşimden kentsel nitelikli iznik Kenti ve kentte bulunan 12 yapı tezimizin sınırlarını oluşturmaktadır. iznik yaklaşık 1302 yılında Osman Gazi ile başlayan ve 1331 yılında Orhan Gazi döneminde kentin teslim edilmesi ile son bulan bir kuşatmanın sonrasında alınmıştır. iznik Osmanlı öncesinde önemli bir Bizans kentidir. Kent, Orhan Gazi tarafından alındığında fiziksel yapısına dair bilinenler, kenti dört yandan saran surlar, iki sur arasında yer alan hendek, kapılarda yer alan tahta köprüler, Ayasofya Kilisesi, Koimesis Kilisesi ve konutlardır. Kentin Orhan Gazi tarafından alınmasından itibaren mevcut dokunun ihtiyaç duyulan mimari düzenlemeler ile yeniden şekillendirildiği görülmektedir. Bu düzenleme Ayasofya Kilisesi'nin camiye (Orhan Cami), bir manastırın da medreseye dönüştürülmesi ile başlamış, ihtiyaç duyulan yapıların inşası ile devam etmiştir. Bu dönemde iznik'te on iki yapı inşa edildiği bilinmektedir, iznik'te inşa edilen bu yapılardan yerleri bilinen yedi yapının dördü sur içinde, üç yapıda sur dışında bulunmaktadır. Orhan Gazi döneminde sur içinde, Yenişehir Kapı ile İstanbul Kapı arasında uzanan cadde (Atatürk Caddesi) ile ikiye ayrılan kentin doğu bölümünde yerleşildiği görülür. Kentin batı bölümünde yerleşimi ortaya koyacak herhangi bir mimari oluşum görülmez. Sur dışındaki mimari örnekler ise, Yenişehir Kapı civarında bulunmaktadır. Sur dışındaki bir başka oluşum ise Lefke Kapı yakınlarında oluşturulan mezarlık alanıdır.Orhan Gazi döneminde İznik'te inşa edilen yapılar günümüze ulaşan ve ulaşamayan yapılar olarak ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu yapılardan günümüze kadar ulaşabilen yapılar Ayasofya Camii, Hacı Özbek Camii, Orhan Gazi İmareti, Süleyman Paşa medresesi, Orhan Gazi Hamamı, Kırgızlar Türbesi'dir. Günümüze ulaşamayan yapılar ise Hacı Hamza Camii, Süleyman Paşa Mescidi, Orhan Gazi Medresesi, Hacı Hamza Türbesi, Orhan Gazi Mektebi, Süleyman Paşa Mektebi'dir. İznik'te Orhan Gazi döneminde inşa edilen yapı tipleri bu dönemde örnekleri bulunan tüm yapı tiplerini içermez. Orhan Gazi dönemi mimari örneklerinden, külliye, saray, han, hisar ve köprü örnekleri İznik'te yoktur. İznik Kenti'nin Orhan Gazi dönemindeki fiziksel yapısı ve kentte bulunan yapıların mimari özellikleri, Orhan Gazi dönemindeki oluşum ve değişim olgusunda görülen tercihler ile bu tercihlerin belirlediği beğeni ve uygulamaları yansıtır özellikler taşır.

In this thesis titled ` City of İznik and its architecture during the reign of Orhan Gazi` the physical structure, architecture and architectural aspects of İznik during the reign of Orhan Gazi (1326-1362). Our thesis is limited to İznik city, one of the 56 urban and rural settlements open to dwellers and 12 architectural examples in it. İznik was captured as a result of a number of attacks and sieges started with Osman Gazi in 1302 and ended in 1331 during the reign of Orhan Gazi. İznik was an important city during the Byzantion age. Concerning its physical condition, when it was captured by Orhan Gazi is limited to its walls that surrounding the whole city, a ditch between two walls, wooden bridges at the gates, the church of Hagio Sophia, the church of Koimesis and hauses. It is observed that the city was architecturally reshaped according to needs of its captors. This reshaping had started with the conversion of the church of Hagia Sophia in to a mosque (Orhan Mosque) and a monastery in to a madrasa and continued building activities. In that period 12 building have been built in İznik. We know the exact places of seven. Four of them are situated inside the walls and the rest are outside the walls. It is seen that during the reign of Orhan Gazi, there was a settlement at the south side of the city, inside the walls which is divided by a long avenue (Atatürk Street). There is not any significant architectural existence at the west side of the town. Outside the walls, other examples of architecture can be seen around the Yenişehir Gate. Another architectural area outside the walls is a cemetery located around the Lefke Gate.IV In our study, the buildings built during the reign of Orhan Gazi are evaluated according to their existence and non-existence situation in present day. Those still visible today are Ayasofya Mosque, Hacı Özbek Mosque, the Imarets of Orhan Gazi, the madrasa of Suleiman Pasha, the Bath of Orhan Gazi, the Tomb of Hacı Hamza, the Schools of Orhan and Suleiman Pasha. Those types of architecture do not include all types of architecture in that period. For instance, building complex, castles, inns, fortress and bridges can not be found in İznik. The physical aspect of İznik and its architectural qualities during the reign of Orhan Gazi reflect the preferences of developments and needs that emerged during this specific period.