Kümeleme analizi, çok boyutlu ölçekleme, doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizi ile elde edilen yapı geçerliği kanıtlarının karşılaştırılması

Abstract

11 ÖZET ŞİMŞEK, Dilek. Kümeleme Analizi, Çok Boyutlu Ölçekleme, Doğrulayıcı ve Açıklayıcı Faktör Analizi İle Elde Edilen Yapı Geçerliği Kanıtlarının Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: 2006 Bu çalışmada çok değişkenli istatistiksel tekniklerden kümeleme, çok boyutlu ölçekleme, doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizi ile elde edilen yapı geçerliği kanıtlan karşılaştınlmıştır. Çalışma kapsamında iki ana başlık altında yer alan 6 alt problem üzerinden gidilerek sonuca ulaşılmıştır. Buna göre önce sırasıyla açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, kümeleme analizi ve çok boyutlu ölçekleme analizi yoluyla elde edilen yapı geçerliği kanıtlarına yer verilmiş. Ardından ikinci aşamada doğrulayıcı faktör analizi ölçüt alınarak ikili karşılaştırmalara yer verilmiş ve sırasıyla açıklayıcı ile doğrulayıcı faktör analizinden, kümeleme ile doğrulayıcı faktör analizinden, çok boyutlu ölçekleme ile doğrulayıcı faktör analizinden elde edilen yapı geçerliği kanıtlan arasındaki uyum irdelenmiştir. Bu sürecin gerçekleştirilmesinde Feza Baklaya (2001)'nın yüksek lisans tez çalışmasında geliştirmiş olduğu Çok Boyutlu Öfke Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek Hacettepe Üniversitesi öğrenci yurtlannda toplam 542 kişiye uygulanmıştır. Yapılan ön analizler sonucunda çalışmanın, bu ölçeğin 4 faktörden oluşan toplam 47 maddelik Kişiler Arası Öfke Alt Ölçeği üzerinde yürütülmesine kara verilmiştir. Alt problemlerin çözümü bu alt ölçek üzerinden elde edilmiştir. Kümeleme Analizi ile Açıklayıcı Faktör Analizi ne göre elde edilen sonuçlara göre 9 maddenin farklı kümelerde olduğu görülmüş kümelerin ve faktörlerin iç tutarlık değerleri birbirine yakın sonuçlar vermiştir. Çok boyutlu ölçeklemede stres değeri 4 boyut için iyi sayılabilecek bir uyum vermesine rağmen gruplarda yer alan maddeler açıklayıcı faktör analizine göre hayli farklı çıkmıştır. Bu nedenle açıklayıcı faktör analizi ile çok boyutlu ölçekleme arasındaIll uyumlu sonuçlar elde edilememiştir. Kümeleme analizi, açıklayıcı faktör analizini destekler sonuçlar ortaya koyarken çok boyutlu ölçekleme bu sonuçlan desteklememiştir. 47 madde için Doğrulayıcı faktör analizi ile elde edilen uyum indeksleri çok düşük çıktığından açıklayıcı faktör analizindeki faktör yüklerine ve doğrulayıcı faktör analizindeki R2 değerlerine bağlı olarak madde sayısı 30 a düşürülmüştür. 30 madde için kuramsal yapı bozulmayarak yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda yeterli uyum indeksi değerlerine ulaşılmıştır. Ardından bu 30 maddeye göre kümeleme analizi ve çok boyutlu ölçekleme analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ve kümeleme analizi ile elde edilen sonuçlara göre sadece bir maddenin farklı bir kümede yer aldığı görülmüş ve boyutlar açısından iyi bir uyum elde edilmiştir. Çok boyutlu ölçeklemeye göre 4 boyut için elde edilen stres ve R2 değerlerine göre iyi uyum elde edilmiştir. Grafiksel gösterim 4 boyuta zorlandığında doğrulayıcı faktör analizine göre sadece bir maddenin farklı bir yerde olduğu görülmüş ve iyi uyum elde edilmiştir. Anahtar Sözcükler Yapı Geçerliği, Açıklayıcı Faktör Analizi, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Kümeleme Analizi, Çok Boyutlu Ölçekleme

IV ABSTRACT Şimşek, Dilek. A Comparison Of Construct Validity Evidences Obtained Through Cluster Analysis, Multidimensional Scaling,, Confirmatory, And Exploratory Factor Analysis: M. A Thesis, Ankara, 2006 In this study, construct validity evidences obtained through multivariate statistical techniques such as cluster analysis, multidimensional scaling analysis, confirmatory and exploratory factor analyses were compared with each other. Through the study, the results were obtained by means of six sub problems analyzed under two main titles. The study followed two steps. In the first step, construct validity evidences obtained through explanatory factor analysis, confirmatory, factor analysis, cluster analysis and multidimensional scaling analysis were given respectively. In the second step, by taking confirmatory factor analysis into consideration, binary comparisons were made. Also in this step, consistency level among the evidences of construct validity gathered through exploratory and confirmatory analyses, cluster and confirmatory analyses and lastly multidimensional scaling and confirmatory factor analysis was analyzed respectively. In fulfilling these processes, Multidimensional Anger Scale developed by Feza Baklaya (2001) in her M. A thesis was employed. The scale was administered to a total of 542 students at Hacettepe Dormitories in Ankara. Pre- study analyses required that a sub- scale of Multidimensional Anger Scale, consisting of four factors with forty-seven items be employed. The results were obtained through this sub- test. The findings obtained through cluster analysis and exploratory analysis showed that nine items were placed in different clusters and it was found that internal consistency was close to each other. In addition, it was disclosed that consistency stress value for four dimensions was at the acceptable rate in multidimensional scaling, however, in factor analysis, the items in the groups were found to be quite different. Therefore, no consistent results could be obtained between exploratory analysis and multidimensional scaling. Although cluster analysis revealed some results which were consistent with those of exploratory analysis, multidimensional scaling did not bear out the findings.As the consistency index for 47 items obtained through confirmatory analysis was found to be too low, the number of items was reduced to 30, considering factor indexes in factor analysis and the R2 values in confirmatory factor analysis. An acceptable level of consistence was obtained for 30 items through confirmatory factor analysis without impairing theoretical construction of the study. Afterwards, cluster and multidimensional scaling analyses for these 30 items were carried out. The findings obtained through confirmatory analysis and cluster analysis disclosed that only one item was placed in a different group and in terms of dimensions, an acceptable consistency level was obtained. Also, an acceptable level of consistence was obtained for four dimensions, considering the stress and R2 values in multidimensional Scaling. When graphical presentation was forced for four dimensions, according to confirmatory factor analysis, only one item was found to be in a different group and an acceptable consistency level was obtained. Key Words Construct Validity, Exploratory Factor Analysis, Confirmatory Factor Analysis, Cluster Analysis, Multidimensional Scaling