Bazı linyitlerden elde edilen fenollerin incelenmesi

Abstract

oz Kömürün önemi, bilhassa son yıllardaki enerji darboğazından sonra bütün dünyada gün geçtikçe artmaktadır. Petrol rezervi yönünden fakir olan ülkemizde kömür potansiyelinin yüksek olduğu bilinmektedir. Özellikle linyit yataklarının değerlendirilmesi ile fevkalade imkanlar sağlanabilecektir. Kömürden alkali ekstraksiyon yolu ile elde edilen hümik asitlerin, kimyasal ham madde kaynağı ve gübre olarak kullanılabilme yolları araştırılmaktadır. Endüstri bakımından önemi olan fenolik bileşikler, günümüzde birçok polimerlerin üretiminde ana madde olarak kullanılabilmektedir. Bu çalışmada, Konya Çevresinde çıkarılan Ilgın Linyitinden alkali ekstraksiyon ile elde edilen hümik asitlerin ve süperkritik gaz ekstraksiyonu ile elde edilen toluen ekstraktlarının bünyelerinde bulunan fenolik bileşikler gaz kromatografisi/kütel spektrometresi ile kalitatif ve kantitatif olarak tesbit edilmeye çalışılmıştır. Orijinal kömür, alkali ekstraksiyon sonucunda geriye kalan katı maddde, hümik asit ve hümik asitlerden fenollerin ekstraksiyonu sonucu geriye kalan kısmın IR-spektrumları incelenmiştir. Gaz kromatograflsi/kütle spektrometresi ile yapılan analizlerde, hümik asitlerin bünyelerindeki fenolik bileşikler pH=8.3 ve pH=8,0 'da ekstrakte edilerek sırasıyla 14 ve 9 tane fenolik bileşik tesbit edilirken toluen ekstraktında ise (pH=8.3) 1 6 tane fenolik bileşiğin varlığı gözlenmiştir. Ekstraksiyonun aynı asit konsantrasyonlannda (pH=8.3) yapılmasına rağmen toluen ekstraktında tesbit edilen fenollerle hümik asitlerden elde edilen fenolik bileşikler farklılık arz etmektedir. Her iki numunede aynı olan fenoller de bulunmaktadır. Süperkritik gaz ekstraksiyonu sonucu elde edilen toluen ekstraktının fenolik bileşikler yönünden daha zengin olduğu görülmektedir. Fenolik bileşiklerin tesbitinde kullanılan ince tabaka kromatografsi metodu, bileşiklerin konsantrasyonunun düşük olması sebebiyle verimli olmamıştır. Analizler için gaz kromatografsi/kütle spektrometresi birleşik sisteminin kullanılması yanında bileşiklerin bilgisayar yardımıyla kütle spektrumlarının karşılaştırılmasıyla, yapılan analizlerin doğruluk derecesi çok yükselmiştir. Böylece hümik asitlerin ve toluen ekstraktının bünyelerindeki fenolik bileşikler tesbit edilerek, kömürün yapısının aydınlatılmasına çalışılmıştır.

ABSTRACT Following the energy crisis in recent years, coal has been attracting attentions all over the world. In contrast to the limited petrol reserves, it is known that Turkish's coal reserves are rich and especially after utilization of Turkish's lignites, extraordinary possibilities can be secured. The new methods for using hiimic acid as a raw material and fertilizes have been researched. The phenolic compounds are very important imaterial for industry because th 3 phenolic compounds are voldespread used for production of polymers as a raw material. In this study, phenolic compounds, In humic acid extracted from Ilgın Lignite by alkaline extraction and in toluene soluble extracted from Ilgın lignite by supercritical gas extraction were determined in qualitative and quantitative, by gas chromatography/mass spectrometry. The all residue solid material after extraction were investigated by IR-spectraof them. The 14 and 9 phenolic compounds extracted at pH=8.3 and pH=8,0 from hümic acid respectively have been determined. And 16 phenolic compounds extracted at pH=8.3 from toluene extract were found out 16. The determined phenolic compounds in hümic acid and toluene extract at pH=8.3 arent same, but some phenolic compounds in both was determined. The number of the determined phenolic compounds in toluene extract is greater than the number of the determined phenolic compounds in hümic acid. Thin layer chromatography is not good methods for separation phenolic compounds that concentration is very low. The mass spectrum of phenolic compounds were «compared with the phe lolic compounds in memory instrument thus, the confidence level is very high. Finally, the phenolic compounds in humic acid and toluene extract from Ilgın lignite have been determined and the structure of this lignite about phenolic compounds were investigated.