Çumra Ovası`nda yaygın yağmurlama sulama şebekelrinde yük kayıpları üzerine bir araştırma

Abstract

50 ÖZET Bu çalışma Çumra Ovası'ndaki yağmurlama şebekelerinin yük kayıpları yönünden ele alınarak, yük kayıplarının gerek sulama açısından ve gerekse enerji tüketimi yönünden değerlendirilmesi ve bu yöndeki olumsuzlukların giderilmesi amaayla yapılmıştır. Araştırma bölgesinde deneme yapılacak tanm alanlarının tesbiti amacıyla bir anket formu hazırlanmış ve bölgede çiftçilerle anket yapılarak yağmurlama su lamasının en yoğun uygulandığı alanlar belirlenmiştir. Yapılan anket sonucunda Kaşı ilham, îçeriçumra ve Çumra deneme alam olarak belirlenmiştir. Deneme alam olarak seçilen bu yerlerin çiftçi şebekelerinde denemeler gerçekleştiriimiştir. De nemeler 1991 yılı sulama mevsiminde yapılmıştır. Deneme alanı olarak belirlenen tarım alanlarındaki çiftçi yağmurlama şebekelerinde; pompa çıkışında ana hat sonunda, lateral girişi ve lateral üzerinde, ilk, orta ve son başlıklarda basınç ölçümleri yapılmıştır. Lateral üzerinde basınç ölçümleri yapılan başlıklarda debi ölçmeleri de yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. - Deneme yapılan şebekelerde, ana ve lateral hatlarda yük kayıpları, şebeke tesis maliyeti ve randımanlı sulama açısından dikkate alınan müsaade edilir yük kayıplarından daha fazla gerçekleşmiştir. Ana hattında yük kayıpları ölçümü yapılan şebekelerin %44'ünde meydana gelen yük kayıpları müsaade edilir kayıplardan fazla bulunmuştur. Aym şekilde lateral hatlarında y^k kaybı ölçümü yapılan şebekelerin % 46'sında yük kayıpları müsaade edilebilir sınır değerlerden fazla gerçekleşmiştir. - Bölgede çiftçiler yağmurlama şebekelerini düşük basınçla işletmektedirler. Halbuki şebekelerde kullanılan başlık meme çapları düşük basınçla işletilmeye uygun değildir. Kullanılan memelere göre ortalama başlık basınçlarının 2.5 atmosfer olması gerekmektedir. Yapılan basınç ölçmelerinde şebekelerin bir tanesinde pompa çıkış basıncının 2.7 atmosfer diğerleri ise bundan daha düşük basınçla işletilmektedir.51 -Araştırma bölgesinde başlık tertip şekli dörtgen olup, başlık ve lateral aralıkları dar tutulmaktadır. Tertip aralığının dar tutulmasına rüzgarın menfi bir etkisi yoktur. Tertip aralıklarının dar tutulması, başlık yağmurlama hızlarının çok yüksek olmasına sebebiyet vermektedir. Başlık aralıkları 5 m ve 10 m şeklinde alınmaktadır. Mevcut çalışma şartlarında başlık yağmurlama hızları şebekelere göre 15.41-52.0 mm/saat arasında değişmektedir. - Şebekelerin özellikle ana hatlarında ya küçük çaplı (75 mm) boru kullanılmakta yada farklı çapta borular (75 ve 110 mm) müşterek kullanılmaktadır. Bazı şebekelerde ana hat kullanılmaksızın yağmurlama hatta doğrudan pompa çıkışına bağlanmıştır. Bazı yağmurlama şebekelerinde farklı firmaların elemanları bir arada kullanılmaktadır. Şebekelerin çoğunda boru bağlantılarında fazla miktarlarda su sızmaları mevcuttur. -Çiftçi yağmurlama şebekelerinin büyük çoğunluğunda pompaj biriminde motopomplar kullanılmaktadır. Motopompların kuvvet kaynaklarım diesel motorları, pompa biriminde de santrifüj (salyangoz) pomplar bulunmaktadır. Kuvvet kaynak larının gücü, şebekelere göre 9-17 BG arasında değişmektedir.

ABSTRACT UNTERSUCHUNG UBER DIE ENERGIEVERLUSTE BEI DEN WEIT VERBREITETEN BEREGNUNGSNETZEN IN ÇUMRA-EBENE Ramazan TOPAK Selçuk Uaiversitaet Höheres Institat For Naturwiessenschaften Lehrf ach KuiturtecJmik Referentd : Prof. Dr. Mehmet KARA 1922, Seitc : 53 KorreferejBt : Prof. Dr. Mehmet KARA Prof. Dr. Şinasi YETKİN Yrd.Doç.Dr. Hüseyin ŞİMŞEK Diese Untersucirung wurde gemacht, um die bydraulische Verluste bei den Bewaesserungsanlagen in Konya-Çumra Ebene zu bestimmen. Die Versuche wurden bei den das Gebiet vertretenden 13 Bewaesserungsanlagen durchgeführt. Als Ergebnis wurde festgestellt, dass bei 40-50 % der versuchten Anlagen die hydraulische Verluste tiber die eriaubte Grenze liegt. Fast aile Anlagen sind in Hinsicbt der Betriebsleitung und -tecnnik ungenügend gef Tinden. SCHLUSSELWORTER : Beregnungsanlage, hydrauliscber Dnıck, hydraulic eh er Verlust, Beregnungsintensitaet, Beregnungsdiffchmesser.