Konya ilinde buğdaylarda zarar yapan yaprakbiti türleri ve faydalı faunanın tespiti ile en yaygın türün biyoekolojisi üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET KONYA İLİNDE BU?DAYLARDA ZARAR YAPAN YAPRAKBİTİ TÜRLERİ VE FAYDALI FAUNANIN TESBİTİ İLE EN YAYGIN TÜRÜN BİYOEKOLOJİSİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Proje No: ZF - 89 / 200 Proje Yürütücüsü; Prof. Dr. Seval TOROS Proje Yardımcı Yürütücüsü: Meryem ELMALI Proje Başlama Yılı: 1989 Proje Bitiş Yılı: 1993 Bu çalışmanın 1989-1990 yılları arasında yürütülen ilk kısmında, Konya ilinde buğdaylarda beslenen yaprakbiti türleri ve bunların doğal düşmanlarının tesbit edilmesi amaçlanmıştır. Survey çalışmaları sonunda; buğdayın yaprak ve başaklarında beslenen Aphididae familyasından 7 ve Chaitophoridae familyasından 1 tür belirlenmiş, ayrıca 3 familyadan 5 türün de buğday köklerinde beslendiği gözlenmiştir. Köklerde beslenen bu türler arasında yer alan Lachnidae familyasına ait Neotrama sp., mevcut literatüre göre Türkiye faunası için ilk kayıttır. Sitobion avenae (F.), Sipha (Rungsia) elegans Del Guercio ve Diuraphis noxia Mordvilko 1989-1990 yılları arasındaki en yaygın afit türleri olarak tesbit edilmiştir. 1989 yılında çok az sayıda bulunan D. noxia, 1990 yılında ani bir salgına neden olacak kadar yüksek bir populasyon oluşturmuştur. Coccinellidae familyasından 14, Syrphidae familyasından 3, Mlridae familyasından 1, Nabidae familyasından 2 tür ve 1 akar türü yaprakbiti predatörü olarak belirlenmiştir. Ayrıca, Hymenoptera takımından 4 Aphidiidae ve 1 Aphelinidae türü pârazitoit, Cynipidae familyasından Alloxysta sp. ise hiperparazltolt olarak tesbit edilmiştir. 1989 yılında tarlalarda yapılan sayımlarda en yaygın yaprakbiti türünün S. avenae olduğunun belirlenmesi üzerine, çalışmanın 2. kısmını oluşturan biyoekolöjik çalışmalar bu tür üzerinde 1990 ve 1991 yıllarında yürütülmüştür. Tarlada ve 25 ± 2 C ° İle 14 ± 2 C ° sıcaklık, % 65 ± 5 orantılı nem ve 16:8 (aydınlık:karanlık) saat ışıklanma koşullarına sahip laboratuvar şartlarında sürdürülen denemelerde 7 farklı buğday çeşidinin S. avenae'ya karşı hassasiyetleri ölçülmüştür. Denenen çeşitlerden hiçbiri S. avenae'ya karşı tam olarak dayanıklı bulunmamış ancak Bolal diğerlerine oranla daha yüksek bir dayanıklılık göstermiştir. Sırasıyla, Atay 85, Bezostaja ve Kunduru en hassas çeşitler olarak belirlenmiştir. Makarnalık buğdaylardan Çakmak, Kunduru'ya göre daha dayanıklı bulunmuştur. S. avenae'nın tarlada kafes altındaki populasyonları, dane ağırlığında % 10.16 ± 1.65, ham protein miktarında ise % 2.25 ± 0.25 oranında kayba neden olmuştur. / Anahtar kelimeler: Sitobion avenae (F.), Diuraphis noxia Mordvilko, Sipha (Rüngsia) elegans Del Guercio, buğday afitleri, kök afitlerl, doğal düşmanlar, zarar oranları, biyoekoloji, çeşit dayanıklılığı.

ABSTRACT DETERMINING OF THE APHIDS CAUSING DAMAGE ON WHEATS, THEIR NATURAL ENEMIES AND INVESTIGATIONS ON THE BIO-ECOLOGY OF THE MOST COMMON SPECIES IN KONYA PROVINCE. Project No: ZF - 89 / 200 Director Prof: Dr. Seval TOROS Asst. Director Meryem ELMALI Project Starting Year: 1989 Project Finishing Yean 1993 The aim of the first part of this study, carried out during 1989-1990, was to determine the aphids and natural enemies on wheat in Konya Province. At the end of surveying 7 species of Aphididae and 1 species of Chaitophoridae were obtained on the leaves and ears of wheat. In addition, 5 species from three families were determined on roots. According to the present literature, Neotrama sp. of Lachnidae was determined on roots as a new species for Turkish fauna. Sitobion avenae (F.), Sipha (Rungsia) elegans Del Guercio and Diuraphis noxia Mordviiko were determined common aphid species in the years of 1989-1990. While D. noxia, was obtaining very few in 1989, it suddenly reached the amount of to cause an outbreak in 1990. As aphid predators 14 species of Coccinellidae, 3 species of Syrphidae, 1 species of Miridae, 2 species of Nabidae and 1 acar species were determined. In addition 4 species of Aphidiidae and 1 species of Aphelinidae were obtained as aphid parasjtolds and Alloxysta sp. (Hym.: Cynipidae) as hyperparasitoid. Biological investigations in the second part of study were conducted on S. avenae in 1990-1991, because it was the most abundant aphid species in samples taken from fields during 1989. In order to assess of susceptibility of the 7 wheat varieties, tests were carried out in controlled environment chambers (25 ± 2 and 14 ± 2 ° C, 65 ± 5 % r.h., 16: 8 h light: dark cycle) and field conditions. Between varieties examined no one was evaluated to be completely resistant to S. avenae. However `Bola!` showed a greater resistance than others and the most susceptible varieties were Atay 85, Bezostaja and Kunduru, respectively. From two durum wheats, Çakmak was more resistant than Kunduru. Field-caged populations of S. avenae reduced the grain weight and protein contain of wheat, 10.16 ± 1.61 % and 2.25 ± 0.25 %, respectively. Key words: Sitobion avenae (F.), Diuraphis itoxia Mordviiko, Sipha (Rungsia) elegans Del Guercio, wheat aphids, root aphids, natural enemies, damage, bio-ecology, varietal resistance.