Türkiye`de 2000 sonrası dönemde uygulanan istikrar programlarında mali uyumda kalite sorunu

Abstract

Tez, 2000 ve sonrası dönemde Türkiye'de uygulanan istikrar programlarının kalitesini sorununu ele almaktadır. Maliye politikasının kalitesi, bir ekonomik programda kamu açıklannın veya bütçe açıklansın uygulanan harcama ve gelir tedbirleri sonucunda düşürülme şekli olarak tanımlanmaktadır. Faiz dışı fazla, kamu borç stoku gibi mali göstergelere dayalı maliye politikası performans kriterlerini ölçmek kolay olmakla birlikte, maliye politikasının kalitesini ölçmek, farklı bir yaklaşımı ve analizi gerektirmektedir. Teorik çalışmaların ve Türkiye koşullarının belirleyiciliğinde, Türkiye için uygulanan istikrar programlarında maliye politikasının kalitesi beş temel kriter çerçevesinde ölçülmüştür. Bunlar; mali uyumun yapısı ve kamu harcamaları düzeyinde değişme, sosyal varlık düzeyindeki değişmeyle ilgili olarak kamu eğitim harcamaları ve sunum düzeyi ile kamu sağlık harcamaları ve koruyucu sağlık hizmetleri, ekonomik varlık düzeyindeki değişimle ilgili olarak kamu alt yapı yatırımları ve idame tamamlama yatırımları, vergi sistemi ve vergi politikaları üs son olarak yapısal dönüşümü sağlamaya yönelik reformlar ve bu reformların uygulamasıdır. Bu kriterler çerçevesinde; uygulanan son iki IMF destekli istikrar programı mali performansın tutturulmuş olması açısından belli bir noktaya kadar başanlı görülmekle birlikte, maliye politikasının kalitesi açısından aynı basandan söz etmek mümkün değildir. Mali uyumun ağırlıklı olarak gelirler üzerinde sağlanması ve tek kerelik tedbirler nedeniyle sürdürülebilirlik problemi yaşaması, kamu harcamalanran düşürüiememesi, kamu eğitim harcamalarındaki reel düşme, kamu sağlık harcamalarındaki etkinsiziik ve koruyucu sağlık hizmetlerinin düşmesi, kamu alt yapı yatınmian ve idame tamamlama yaîınmiannın resi olarak düşmesi, vergi sisteminin tarafsız ve en az bozucu etkiden uzaklaşması ve yapısal reformların tasarım, sahiplenme ve uygulama problemleri nedeniyle reform yorgunluğu içine girmesi tezin temel bulgularıdır. Sonuç olarak, mali performansta basan elde edilmiş; ancak, bu maliye politikasının kalitesinden feragat edilerek sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler İstikrar Programları, Yapısal Reformlar, Kamu Ekonomisi, Mali Uyumun Kalitesi, Kamu Açığı ve Borçlanma, Mali Uyum, Kamu Karcamaîan, Kamu Eğitim Harcamaları, Kamu Sağlık Harcamaları, Kamu Yatırım ve idame Tamamlama Harcamaları, Vergi Sistemi ve Vergi Yükü

The thesis is about quality of the stability programs implemented in Turkey after 2000. The quality of fiscal adjustment is defined as the way budget deficit is reduced through expenditure and revenue measures in an economic program. It is relatively easy to measure fiscal policy performance criteria based on fiscal indicators such as primary surplus and total public sector debt outstanding. On the other hand, it is not so easy to measure the quality of fiscal adjustment in economic programs, as it requires different approach and analytical tools. I try to measure the quality of fiscal adjustment in Turkey's stability programs through five criteria in the light of the theoretical studies and Turkey's conditions. These are; (i)ths structure of fiscal adjustment and change in the level of public expenditures, (ii) public education expenditure as well as expenditures on public health and preventive health care as related to the change in social asset, (iii) change in the level of economic asset in terms of public capital (investment) and maintenance expenditures; efficieny in tax system and policies; and finally structural reforms and their implementation aiming structural transformation. I found following points: the adjustment fell mainly on the revenue increases and one time measures create sustainability problems; there was a real decrease in public education expenditures and growing structural problems in basic education service; there were also inefficiencies in public health expenditures with decrease in the level of preventive health care; there were real decreases in public investment levels and maintenance expenditures; there happened a drift of away from objectiveness and least distortion effect of tax system; and Turkey faced a reform fatigue problem caused by deficiencies in the design, ownership and management of the reforms. I conclude that a certain level of success was reached in fiscal performance, yet this is achieved in sacrifice of the quality of fiscal adjustment Keywords Stabilization Programs, Structural Reforms, Aspects of Public Finance, Quality of Fiscal Adjustment, Deficit and Debt, Fiscal Adjustment, Government Expenditures, Public Health Expenditures, Public Education Expenditures, Public Investment and Maintenance Expenditures, Tax System and Tax Burden