Aksaray sıcak ve mineralli su kaynaklarının hidrojeoloji incelemesi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi AKSARAY SICAK ve MİNERALLİ SU KAYNAKLARININ HİDROJEOLOJİ İNCELEMESİ Güler GÖÇMEZ Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Yard. Doç. Dr. Ahmet GÜZEL 1994, Sayfa : 281 Jüri : prof. Dr. Baki CAMİK Prof.Dr.Ş@vk± FÎLÎZ îard. Doç. Dr.Ahmet GÜZEL Aksaray ilinin GD da yer alan sıcak ve mineralli suların hidrojeoloji incelemesini amaçlayan bu araştır mayla yaklaşık 420 km2` lik bir alanın 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası yapılmıştır. İnceleme alanında, temeli Paleozoyik yaşlı mermer, gnays ve kuvarsitler oluşturmaktadır. Bunlar üzerine ge len birimler Senozoyik boyunca Kuvaternere kadar devam etmektedir. Paleozoyik yaşlı mermerler geçirimlidir. Bu nun üzerine açılı uyumsuzlukla gelen Oligo-Miyosen yaşlı Mezgit formasyonu ve diğer volkanitler az geçirimlidir. Bölgedeki volkanizma Miyosende başlayarak Kuvaterner son larına kadar etkinliğini sürdürmüştür. iiS ıkıl aşmamış malzemenin toplam poroziteleri ( % ) alüvyonda 20-37, Pliyosende { % ) 20-42 dir. Pompa test lerine göre akiferin transmisivite değeri Theis yöntemin de 2.01.1(5* - 6.03.1Ö5 m2 /s, Jacob yönteminde 1.92.1Ö*-- 6. 67.10 m2 /s dir. Permeabilite katsayısı ise Theis yön teminde 1.6.10` - 8.6.10`7 m /s, Jacob yönteminde 1.18. 10- 5.25.10 m /s arasında belirlenmiştir. İnceleme alanındaki soğuk su kaynakları tabaka yü zeyleri boyunca kırık, çatlak ve faylardan, formasyonla rın dokanaklarmdan açığa çıkmakta olup, debileri 0.01 l/s ile 3 l/s arasındadır. Ziga kaplıcası sıcak ve mineralli su kaynakları GB-KD doğrultusunda uzanan Ziga fayı boyunca açığa çıkmış lardır. Sıcaklıkları 46°C- 51° C arasında olup, kaynakla rın toplam debisi 7 l/s dir. Yaprakhisar sıcak ve mineral li su kaynağı ise 36°C sıcaklıkta olup, debisi 1 l/s dir. İnce çatlak ve kırıklar boyunca yerin derinlikle rine doğru yerçekimi etkisiyle süzülen meteorik sular, jeotermik gradyanla ısınmışlardır. Hidrostatik basınç ve sudaki gazların genleşmesi vb nedenlerle faylar boyunca yükselerek yeryüzüne çıkmışlardır. Akif er formasyonları kuvarsit ve mermerler olan sıcak su kaynakları hastalık ları tedavi edici özelliktedir. Silis jeotermometreleriyle ölçülen hazne kaya sı caklıkları, 97° 6 C - 151° C arasındadır. Kaynakların her türlü dış etkenlerden korunabilmeleri için birbiri içinde iiiüç koruma alanı belirlenmiştir. Sıcak ve mineralli suların dışında, inceleme ala nındaki suların çoğunluğu içilebilir sular sınıf ındandır. ANAHTAR KELİMELER: Akif er formasyonu, debi, kaplıca, sı cak ve mineralli su, jeotermik grad- yan, jeotermometre, korunma alanı, içilebiliri i k. İT

ABSTRACT Doctora Thesis THE HYDROGEOLOGICAL STUDY ON THERMAL AND MINERAL WATERS OF AKSARAY Güler GÖÇMEZ Selçuk University- Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geology Engineering Supervisor: Asst.Prof.Dr. Ahmet GÜZEL 1994, Page : 281 Jury : Prof.Dr.Baki CÂNİK Prof.Dr. Şevki FÎLÎZ lard.Doç.Dr.âhmet GÜZEL During the present study, aiming the hydro- geological investigation of thermal and mineralized waters of SE Aksaray area, 1/25.000 scaled geological maps of appoxiamely 420 km2 area have been done. In the study area, Paleozoic aged marbles, gneiss and quartzites form the basement. Overlying units range throught Cenozoic up to Quaternary Paleozoic marbles are permeable lying unconforlmably on these, the Oligo- Miocene aged Mezgit formation and other volcanites are semi -permeable m the region the volcanism which initiated in Miocene was active till late Quaternary.The total porosity of unconsolidated material % 20-37 in alluvium and % 20-42 in Pliocene. According to pomping tests, transmisibility value of aquifer is 2.01.10 - 6.03.10 rrr /s in Theis method and 1.92.10 - -5 2 6.67.10 m /s in Jacob method. Permeability coefficient is 1.6..1Ö`4 - 8.6.107 m/s in Theis method and 1. 18.10 5- -7 5.25.10 m/s in Jacob. In the study area cold-water springs discharge along the bedding planes, fractures, faults and formation contacts. Their discharge is between 0.01 1/s and 3 1/s. Thermal and mineralized waters of Ziga thermal spring discharge along the SW-NE trending Ziga fault. Their temperatures range between 46°C-51°C discharge of springs is 7 1/s. Yaprakhisar thermal and mineralized water spring has a temperature of 36 °C and discharge of 1 1/s. Meteoric waters infiltrating down the ground along fissures warmed up due to geothermic gradient. They rose to the surface through fault planes of gases in the water. Thermal springs whose aquifer is qaurtzites and marbles have cure for illnesses. Reservoir rock temperatures measured by silica geothermometers are between 97? 6 C and 151° C. In thermal springs area, three surrounding protection zones are determined in order to protect aganist the external effects. viMost of the waters in the area except thermal and mineralized waters are suitable for drinking water. KEY WORDS : Aquifer formation, discharge, thermal spring, hot and mineralized water, geothermal gradient, geothermometer, protection site, drinkable. vii