Oğuz Türkçesinde fiil birleşmeleri tarihsel karşılaştırmalı bir inceleme denemesi

Abstract

Eldeki çalışma tarihsel ve modern Oğuz Türkçesinde her iki unsuru da fiilden oluşan;birinci fiilin sözlüksel anlamı ile ikinci fiilin ise yardımcı fiil olarak işlev gördüğü (fiil +fiil) birleşmelerinin alt türünü oluşturan art fiil yapılarını tarihsel ve karşılaştırmalıyöntemle incelemektedir. Bağımsız sözlüksel fiillerin ve karma yüklem yapılarınınkılınış ve görünüş zamanlı işaretçilere gelişmesine de konu olan bu süreç, dil biliminingramerleşme teorisi (grammaticalization) çerçesinde değerlendirilmiştir.Dış yapıda ana fiil + zarf-fiil eki + yardımcı fiil ya da çekimli fiil + yardımcı fiilyöntemleri ile ortaya çıkan art fiil yapılarının yorumlanmasında, ilgili söz dizimyapılarında görev alan her bir gramatikal unsurun değeri belirleyici bir rolüstlendiğinden, Türk dilinde zarf-fiil yapılarının muhtemel seviyeleri, bu seviyelerarasındaki ilişkiler, ana fiil ve yardımcı fiil olarak işlev gören bağımsız sözlükselbirimlerin dönüşüm türleri, yardımcı fiillerin tarihsel gelişim süreçleri de fiil görünüşü(verbal aspect) ve gramerleşme teorisi (grammaticalization) çerçevesinde ele alınmıştır.Anahtar SözcüklerTürkçe, Oğuz Türkçesi, Birleşik Fiiller, Art fiiller, Yardımcı Fiiller, Gramerleşme.

This dissertation deals with comparative analysis of compound verb structures inhistorical and modern Oghuz languages. Its framework is restricted to working withpostverbal constructions which include two serial verbs, with the first one retaining itsoriginal meaning and the second serving as an auxilary verb that has lost its initiallexical meaning.Postverbal constructions may emerge with pluri-syntactic behaviors, two in specific.The first is a hypotactic construction which comprises a vowel converb referred to inthis work as A, and a consonant converb referenced as B. Both have different aspectualvalues. The A converb functions with a intraterminal value, the B converb apostterminal value. Instead of converbs, paratactic constructions use specific tensesuffixes with no further functions other than stylistic ones.Postverbal constructions originally emerge from complex predicates, evolving into thelinguistic categories known as actionality and aspectuality. These are examined in thebranch of linguistics known as grammaticalization, according to which the developmentfrom complex predicates to postverbal constructions is a process from less to moregrammaticalization, since these constructions mark more differentiated linguistic unitssuch as durativity, habituality, benefactivity, perfectivity and imperfectivity, etc.Within the grammaticalization of Oghuz Turkish postverbs, three primary parameterscan be specified: desemanticization / semantic attrition, decategorialization and phoneticerosion, displaying a loss of meaning, syntax and morphology as well as phoneticsubstance respectively. The result of grammaticalization clearly is an evolution fromfree lexical verbs to clitics, or even to zero.A careful analysis demonstrates that the emergence of Oghuz Turkish postverbalconstructions is a unidirectional development of less to more grammaticalization, e. g.translocatives as complex predicates evolving to various functions among which aredurativity, perfectivity and imperfectivity which is never reversed, and is common tothe development of other languages.Key WordsTurkish, Oghuz Turkish, Compound Verbs, Postverbs, Auxiliaries, Grammaticalization.