Yeşilova (Burdur) civari kromit yataklarının mineralojik, petrografik ve jeokimyasal incelemesi

Abstract

Doktora Tezi Yeşilova(Burdur) Civan Kromit Yataklarının Mineralojik, Petrografik ve jeokimyasal İncelemesi Adnan Döyen Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet AYHAN 1995, Sayfa: 118 jüri: Prof. Dr. Ahmet AYHAN Prof. Dr. Bektaş UZ Doç. Dr. Doğan AYDAL ÖZET İnceleme alanı Toros Orojenik kuşağf nın güneybatı ucunda, Yeşilova (Burdur) Salda Gölü güneyinde bulunmaktadır. Yörede alttan üstte doğru Yeşilova Ofiyoliti(Üst Kretase), Kızılcadağ Melanjı(Üst Kretase), Varsakyayla formasyonu(Eosen), Niyazlar formasyonu(Pliyo- Kuvaterner) ile yamaç molozu ve alüvyonlar bulunmaktadır. Tabanı gözlenemeyen Yeşilova Ofiyoliti, altta tektonitler ile başlar. Esas kayacı harzburjit olan tektonitler, podiform kromit kütleleri ile onları çevreleyen dunitik bileşimli kayaçlardan oluşmaktadır. Tektonitler diyabaz, mikrogabro ve piroksenit bileşimli damar kayaçları ile kesilmiştir. Bunlardan diyabaz daykları diğer ikisine göre oldukça yaygındır. Damar kayaçlarmda rodonjitleşme gözlenmesine karşılık, yankayaç tektonitlerin, dayklarla olan kontaktları ve içlerinde gelişen fay zonları ileri derecede serpantinleşmiştir. IVKümülatlar, tektonitlerin üzerine tektonik bir dokanakla gelir. Dokanakta; hem tektonitlerde, hem de kümülatlarda serpantinleşme yaygındır. Kümülatlar alttan üstte doğru dunitr verlit, klinopiroksenit, tabakalı ve tabakasız gabrolardan oluşur. Ancak, böyle bir dizilimi kümülatlarm bulunduğu her yerde görmek çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Genellikle eksikli ve karışık bir şekilde izlenirler. Tektonitîer gibi kümülatlar da ofiyolitlerden sonra gelişmiş magmatik faaliyet ürünü olan bazik dayklarla kesilmişlerdir. Birimin üstünde altere olmuş bazik volkanitler yeralır. Gabrolar ile volkanitler arasında geçişi oluşturan levha dayk karmaşığı yörede bulunmamaktadır. Kızılcadağ Melanjı, ofiyolitler üzerine tektonik olarak yerleşmiştir. Birim; değişik yaşlı kireçtaşı, çört-radyolarit blokları ile ofiyolitik kayaçların karışımından ibarettir. Ofiyolitler üzerine açılı uyumsuz olarak gelen Eosen yaşlı bol nummulit fosilli Varsakyayla formasyonu, altta intraformasyonel çakılların tutturulması ile oluşmuş konglomeralarla başlar. Kumtaşı ve kireçtaşı ile devam eden bu formasyon konglomeralarla sona erer. Varsakyayla formasyonu üzerine açılı bir diskordansla Plio- Kuvaterner yaşlı Niyazlar formasyonu bulunmaktadır. Birim, karasal karakterli çakıltaşı ve kumtaşı ardalanımı şeklinde izlenir. İstifin en üstünde yamaç molozu ile alüvyon birikintileri gözlenir. Yeşilova civarındaki kromit yatakları tektonitlerin üst kesimlerinde yaygın olarak, kümülat dunitlerin içerisinde ise sınırlı olarak oluşmuşlardır. Genellikle dunitik bir kılıfla kuşatılmış olarak bulunan podiform(alpin) kromit kütleleri, harzburjitlerin Vbandlanmasına uyumludur. Bu kayaçlar içerisinde; saçılımlı, masif, bandlı ve nodüler, kümülatlarda ise bandlı olarak gelişmiştir. Kromitlerin C^Os tenoru; %38.53 ile %57.67 arasında değişmektedir. Alüminyumlu kromit özelliğine sahip olan yöre kromitleri tipik alpin tip yataklarda belirlenen ana ve iz element kapsamına sahiptirler. Tüm saha ve öteki çalışmalarla ilgili veriler, levhaların açılma zonları bölgesinde meydana gelen kısmî ergime ürünü magmadan kristalleşerek ayrılan olivinlerin dunitleri, kromitlerin ise kromit merceklerini oluşturduklarına işaret etmektedir. Artık magma ise harzburjitleri oluşturmuştur. Kromit mercekleri ve harzburjitler açılma zonundaki litosferik levhaya eklenerek, levhanın hareketini sağlarlar. Mütakip tektonik hareketlerin bir sonucu olarak dalma- batma bölgelerine ulaştıkları düşünülen bu levha parçalarının bindirme hareketleri ile kıtalar üzerine itildikleri düşünülmektedir.

The study area is located in the south-western end of the Taurid Orogenic Belt, and this area is located in the south of Salda Lake (Yeşilova-Burdur), in the region, the rock urüts from the bottom to the top are as follow : Yeşilova Ophiolites, Kızılcadağ Melange, Varsakyayla Formation, Niyazlar Formation, Rock talus and alluviums. Yeşilova Ophiolites, whose bottom can not be seen, start with the tectonites. Mainly harzburgitic tectonites essentially consist of chromite masses and chromite pods surrounded by dunite. Tectonites vvere crossed by diabase, gabbro and pyroxenitic veins, but diabase dikes are of much more widespread. Vein rocks have been rodongitizated and in place metamorphosed whilst the contact of hoşt rock-dikes and the fault zones have been extensively serpentinized.Cumulates overlie tectonites by a tectonic contact. Serpentinization is /videspread either in the contact of tectoııite and cumulates. Cumulates, from the bottom to the top, consist of dunite, wehrlite, clinopyroxenite, and layered and non-layered gabbro. Although, this is not the case where the cumulates are found. Tectonites are crossed by dikes as cumulates. The altered volcarütes are found at the top of the cumulates. There is no plate-dike complexes in the transition of gabbro and volcanites. The basic dikes in the region were occurred by magmatic actions thereafter the ophiolitic occurrences. Kızılcadağ Melange is found tectonically över the ophiolites. Melange consists of limestone, chert-radiolarite blocks and ophiolitic rocks in different age. The Varsakyayla Formation with abundant nummulite fossils, starts with an intraformational conglomerates in the bottom and ends sandstone, limestone and in tüm, conglomerates in the top. Sequence ımconformably overlies the ophiolites. The Niyazlar Formation, Plio-Quaternary aged, is found on top of the ophiolites and the contact with the is discordant. Unit consist of terrigeneaus conglomerate intercalated vvith sandstone. Över the Niyazlar formation, in the slope of the hills, there are large ophiolitic loose rock talus and the plains are covered by alluviums. The chromite deposits, around Yeşilova are found in the top of the harzburgites, and to some extends, within the dunites. Thechromite ores are usually surrounded by dunite and the strike of the chromite bands are consistent with the harzburgitic bands. The chromite ores are found as schlieren, massive, banded and nodular but the ores of cumulates are usually banded. The ratio of C^Oa in the ore are between 38.53%-57.67%. On the basis of ternary diagrams, the chromite ores in the region can be classified as Al- chromite and they are typically are of Alpine Type. On the other hand, the Yeşilova chromites have a similar trace elements component to the Alpine Type chromites and Yeşilova chromites show no element zoning. The occurrences of chromite deposits can be described as follows: During the divergence of two oceanic plates, upwelling of magma in the rift is differentiated and thus olivine and chromites are separated from a single source. Relict magma forms the harzburgitic host rock. Either convection flows in the direction of magma motion or compressional and extentional tectonic in the magma chamber results the arrangement of chromite lenses. Then, harzburgites causes the motion of the lithospheric plate by the addition of newly formed rocks on the oceanic lithosphere. Finally, the chromites with harzburgites arrives the subduction-obduction zones and they were cropped out over the continent by the tectonic events. IX