Ekim zamanları ve sulama seviyelerinin kuru fasulyede (phaseolus vulgaris l.var.dekap) dane ve protein verimi ile verim unsurlarına etkisi

Abstract

43 7. ÖZET Bu araştırma, Karaman ekolojik şartlarında ekim zamanlan ve sulama seviyelerinin kuru fasulye çeşitlerinde dane ve protein verimi ile bazı verim unsurlarına etkilerini belirlemek amacıyla 1995 yılında iki ayrı deneme şeklinde yürütülmüştür. Birinci denemede dört ekim zamanı (20 Nisan, 1 Mayıs, 10 Mayıs ve 20 Mayıs), ikinci denemede dört sulama seviyesi (3 defa, 4 defa, 5 defa ve 6 defa) ve her iki denemede de 3 çeşit (`Yunus-90`, `Karacaşehir - 90` ve `Yerli`) kullanılmıştır. Bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulmuş olan bu araştırmada; dane verimi, protein oranı, protein verimi, yaprak sayısı, dal sayısı, bakla sayısı, bakladaki dane sayısı, ilk bakla yüksekliği, bitki boyu ve bin dane ağırlığı gibi özellikler üzerinde durulmuş ve istatistiki değerlendirmelerde TARİST programı kullanılmıştır. Ekim zamanı denemesinde: Dane verimi yönünden ekim zamanları ve çeşitler arasındaki farklılık istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Ancak mutlak değer yönünden bir miktar farklılık olmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak, en fazla dane verimi 414.63 kg/da ile 20 Nisan ekim zamanından elde edilmiştir. Bunu 397.7S kg/da ile 1 Mayıs ekim zamanı izlemiştir. Sulama seviyelerinin ortalaması olarak ise en fazla dane verimi 389.41 kg/da ile `Yunus-90` çeşidinden alınmıştır. Protein oram yönünden ekim zamanları arasındaki farklılık önemli olmazken, çeşitler arasınaki farklılıklar %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim ekim zamanlarının ortalaması olarak, en yüksek protein oram %25.98 ile `Karacaşehir- 90` çeşitinden alınmıştır. Protein verimi yönünden çeşitler arasındaki farklılık önemli olmamış, ekim zamanları arasındaki farklılık %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak, en fazla protein verimi 103.76 kg/da ile 20 Nisan ekim zamanından elde edilmiştir. Bunu 99.38 kg/ da ile 1 Mayıs ekim zamanı izlemiştir. Bitki boyu yönünden ve ekim zamanları arasındaki farklılık istatistiki yönden önemli olmazken, çeşitler ve bu iki konunun interaksiyonu önemli bulunmuştur. Nitekim ekim zamanlarının ortalaması olarak, en yüksek bitki boyu Sİ.68 cm ile `Yunus-90` çeşitinden elde edilmiş, bunu 45.55 cm ile `Karacaşehir-90` çeşidi izlemiştir. Dal sayısı bakımından ekim zamanları, çeşitler ve bu iki konunun interaksiyonlan % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak, en fazla dal sayısı 5.26 adet ite 20 Nisan ekim zamanındnn ekim zamanlarının ortalaması olarak en fazla dal sayısı 4.66 adet ile `Karacaşehir- 90` çeşidinde sayılmıştır. Yaprak sayısı yönünden ekim zamanlan arasındaki farklılık %5 seviyesinde önemli olurken, çeşitler arasındaki farklılık önemli bulunmamıştır. Nitekim çeşitler ortalaması olarak en fazla yaprak sayısı 20.46 adet üe 20 Nisan ekim zamanından elde edilmiş, bunu 13.99 ile 20 Mayıs ekim zamanı izlemiştir.44 İlk bakla yüksekliği yönünden ekim zamanlan arasındaki farklılık %S seviyesinde önemli olurken, çeşitler arasındaki farklılık önemli olmamıştır. Nitekim çeşitler ortalaması olarak en fazla ilk bakla yüksekliği 11.47 cm ile 20 Mayıs ekim zamanında elde edilirken, bunu 1139 cm ile 10 Mayıs ekim zamanı izlemiştir. Bakla sayısı yönünden ekim zamanlan arasındaki farklılık %1 seviyesinde önemli olurken, çeşitler arasındaki farklılık önemli olmamıştır. Nitekim çeşitler ortalaması olarak en fazla bakla sayısı 31.41 adet üe 20 Nisan ekim yamanından elde edilmiştir. Bunu 20.67 adet ile 1 Mayıs ekim zamanı izlemiştir. Bakladaki done sayısı yönünden ekim zamanlan arasındaki farklılık önemsiz, çeşitler arasındaki farklılık %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim ekim zamanlarının ortalaması olarak en fazla dane sayışım 5.90 adet ile `Karacaşehir-90` çeşidinden elde edilmiş, bunu 5.11 adet ile `Yerli` çeşit izlemiştir. Bin dane ağırlığı bakımından ekim zamanlan arasındaki farklılık önemsiz, çeşitler arasındaki farklılık %1 seviyesinde önemli olmuştur. Nitekim ekim zamanlarının ortalaması olarak en fazla bin dane ağırlığı 46332 g üe `Yunus-90 çeşidinden elde edilmiş bunu 303.31 g ile `Yerli çeşit` izlemiştir. Sulama seviyeleri denemesinde. Dane verimi yönünden sulama seviyeleri, çeşitler ve bu iki konunun interaksiyonu arasındaki farklılık istatistiki yönden %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak en fazla dane verimi 414.74 kg/da üe 5 defa sulama seviyesinden elde edilmiş, bunu 405.51 kg/da üe 4 defa sulama seviyesi izlemiştir. Sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla dane verimi 413.23 kg/da üe `Yunus-90` çeşidinden elde edilirken, bunu 390.86 kg/da üe `Karacaşehir-90` çeşidi izlemiştir. Protein oranı yönünden hem sulama seviyeleri hem de çeşitler arasındaki farklılıklar %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak en fazla protein oram %24.90 üe 3 defa sulama seviyesinden elde edilmiş, bunu %23.07 üe 6 defa sulama seviyesi izlemiştir. Sulama seviyelerinin ortalaması olarak ise en fazla protein oram %24.92 üe `Karacaşehir - 90` çeşninden elde edilirken, bunu %24.02 üe `Yunus-90` çeşidi izlemiştir. Protein verimi yönünden sulama seviyeleri ve çeşitler arasındaki farklılık üe her iki konunun interaksiyonu %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak en fazla protein verimi 100.35 kg/da üe 3 defa sulama seviyesinden alınmıştır. Sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla protein verimi 99.26 kg/da üe `Yunus-90` çeşidinden elde edilmiştir. Bitki boyu yönünden hem sulama seviyeleri hem de çeşitler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak en fazla bitki boyu 45.01 cm üe 6 defa sulama seviyesinden elde edilmiştir. Sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla bitki boyu 45.98 cm üe `Yunus-90` çeşninden alınmıştır.45 Dal sayısı hwinfnwMfan adama seviyeleri arasındaki farklılık önemsiz, çeşitler arasındaki farklılık önemli bulunmuş, sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla dal sayısı 5.05 adet ite `Karacaşehir-90 çeşidinden elde edilmiştir. Bunu 4.27 adet ile `Yunus-90` çeşidi izlemiştir. Yaprak sayısı bakımından sulama seviyeleri ve çeşitler arasındaki farklılıklar önemli olmamıştır. İlk bakla yüksekliği yönünden sulama seviyeleri arasındaki farklılık önemsiz, çeşitler arasındaki farklılıklar %1 seviyesinde önemli olmuş, sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla ilk bakla yüksekliği 12.94 cm ile `Yunus-90` çeşninden elde edilmiştir. Bakla sayısı yönünden sulama seviyeleri, çeşitler ve her iki konunun interaksiyonu arasındaki farklılıklar %1 seviyesinde önemli bulunmuştur. Nitekim çeşitlerin ortalaması olarak en fazla bakla sayısı 18.51 adet ile 5 defa sulama seviyesinden elde edilirken, sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla bakla sayısı 2233 adet ile `Karacaşehir-90 çeşninden elde edilmiştir. Bakladaki done sayısı yönünden sulama seviyeleri arasındaki farklıklk önemsiz olurken, çeşitler arasındaki farkhhk %1 seviyesinde önemli bulunmuş, sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla bakladaki dane sayısı 5.60 adet ile `Karacaşehir-90` çeşidinden elde edilmiştir. Bin done ağırlığı yönünden sulama seviyeleri arasındaki farklılık önemsiz, çeşitler arasındaki farklılık %1 seviyesinde önemli bulunmuş, sulama seviyelerinin ortalaması olarak en fazla bin dane ağırlığı 43833 g ile `Yunus-90` çeşninden elde edilmiştir.

ABSTRACT Masters Thesis THE EFFECT OF DIFFERENT SOWING DATES AND IRRIGATION ON THE GRAIN AND PROTEIN YIELD SOME OTHERS YIELD COMPONENT OF DRY BEAN (Phaseolus vulgaris L.var. nanus DEKÂP) VARIETIES DoneSENTURK Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor : Asst Prof. Dr. Mustafa ONDER 1996, Page: Jury : Asst Prof. Dr. Mustafa ONDER Assoc. Prof. Dr. Tahsin KARADOGAN Asst Prof. Dr. Bayram SADE This research was conducted in order to determine the effects of different sowing date and irrigation levels on the grain and protein yield with some yield components in dry bean varieties in 1995 under Karaman ecological conditions. In the first research 4 irrigations levels (3 times, 4 times, 5 times and 6 times) and in the second research 4 sowing dates (20 April,l May, 10 May and 20 May) and in different two research 3 varieties (Yunus - 90, Karacaşehir -90 local variety) were used. According to the result of the sowing date research, the significant differences statistically were determined but among the varieties and sowing dates in number of branches per plant but not in yield per decare. There were significant differences only among the sowing dates in protein yield, number of leaf, the height from soil of first pod. There were significantly differences only among the varieties in protein yield, plant height, grain number per pod, 1000 grains weight The highest grain (414.91 kg/da) and protein yield (96.S0 kg/da) were obtained from frist sowing date (20 April) and `Yunus-90` variety. According to the result of this research in irrigation level the significant differences statistically were determined but among the irrigation levels and among the varieties in grain yield, protein yield, plant height leaf number, pod number. There were significant differences only among the varieties in branches number, the height from soil of first pod, grain number per pod, 1000 grains weight The highest grain (414.74 kg/da) and protein yield (110.42 kg/da) were obtained from 5 times irrigation and `Yunus-90` variety. KEY WORDS: Dry bean (Phaseohis vulgaris L. var. nanus DEKAP) variety, sowing date, irrigation quality, yield and yield components ü