GPS ile ortometrik yüksekliklerin belirlenmesi üzerine bir çalışma

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi GPS İLE ORTOMETRİK YÜKSEKLİKLERİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA İbrahim KALAYCI Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı Danışman: Y.Doç.Dr. Ayhan CEYLAN 1997, Sayfa 82 Jüri : Prof.Dr.Mehmet YERCİ Y.Doç.Dr. Ayhan CEYLAN Y.Doç.Dr. Cevat İNAL Global Konumlama Sistemi (GPS), ölçüm teknolojisinde yeni bir dönem açmış ve çağın harikası olarak nitelendirilmektedir. Uydulardan alınan sinyaller yardımıyla herhangi bir yer ve anda duyarlı konum, hız ve zaman belirlemeye imkan veren GPS, jeodezik ve fotogrametrik problemlerin çözümünde yeni ufuklar açmakta, noktalar arasında görüş zorunluluğunu ortadan kaldırması, hava koşullarından etkilenmemesi ve ekonomik oluşu nedeniyle klasik ölçme tekniklerinin yerini almaktadır. Günümüzde GPS, kullanılan alıcı, uydu efemerisi ve ölçü süresine bağlı olarak 50 cm den 10 m ye kadar değişen duyarlıkta mutlak konum, 0.01- 100 ppm arasında değişen duyarlıkla bağıl konum belirleyebilmektedir. GPS ile elde edilen yükseklikler (elipsoid yükseklikleri) geometrik anlama sahip olduğundan güncel mühendislik uygulamaları için doğrudan kullanılmaları mümkün değildir. Oysa harita ve mühendislik amaçlı ölçmelerde ortometrik yükseklikler kullanılmakta, bu nedenle de GPS ile elde edilenyüksekliklerin pratik amaçla kullanılmaları bazı ek bilgi ve uygulamaları gerektirmektedir. Sonuçta GPS ile elde edilen elipsoid yükseklikleri ile ortometrik yükseklikler arasındaki matematiksel ilişki belirlenerek, elipsoid yüksekliklerinden ortometrik yüksekliklere dönüşüm yapılabilmektedir. Ortometrik yükseklik hesabı bir kaç yolla yapılabilmektedir. Çalışılan bölgede, duyarlı olarak hesaplanmış jeoid yükseklikleri bilinen bir kaç nokta var ise bunlarda yararlanarak bu bölge için ortometrik yükseklik hesabı yapılabilir. Ancak bilindiği gibi GPS ile göreli elipsoid yükseklikleri çok daha duyarlı olarak belirlenebilmektedir. Dolayısıyla jeoid yükseklik farklan ve elipsoid yükseklik farklarından yararlanılarak istenilen noktada ortometrik yükseklik farkları belirlenebilmektedir. `Konya Metropoliten Yüzey Ağı` nın bir bölümünde yapılan çalışmada elde gravite değerleri olmadığı için yer kontrol noktalarının yükseklikleri Yerel Jeoid geçirilerek belirlenmiştir. Bu çalışmada proje kapsamında bulunan 7 noktanın yükseklikleri arasındaki farklar ile GPS sonucunda bulunan yükseklik farkları karşılaştırılmıştır. ANAHTAR KELİMELER : Global Konumlama Sistemi (GPS), Ortometrik yükseklik, Elipsoidal yükseklik

ABSTRACT Masters Thesis A STUDY ABOUT DETERMINATION OF ORTHOMETRIC HEIGHTS BY GPS MEASURMENTS Ibrahim KALAYCI Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geodesy and Photogrammetry Supervisor : Ass.Prof.Dr. Ayhan CEYLAN 1997, PAGE : 82 Jury : Prof.Dr. Mehmet YERCİ Ass.Prof.Dr. Ayhan CEYLAN Ass.Prof.Dr. Cevat İNAL Global Positioning System (GPS) has brought about a new period in surveying technology and has been emphasized as the spectacle of the last century. GPS which leads to the definition of the accurate positioning, velocity and time by means of the signals received from satellites at any time and place has revealed a new ideas for the solution of geodetic and photogrametic problems. Additionally, it has taken over the place of convantional surveying technologies since it is not affected from the climatic conditions as well as it reduces the sight interferences and is being economical. Nowadays by means of GPS, the receiver utilized depending on the satellite ephemerides and surveying time can identify the absolute positioning in the accuracy range changing from 50 cm to 10 m and the relative positioning in the accuracy range changing from 0.01 ppm to 100 ppm. As the heights (ellipsoidal heights) obtained through GPS has a geometrical meaning, they can not directly be used for the current engineering applications. However, orthometric heights are used for mapping and engineering purposes, therefore the utilization of the heights obtained from GPS can be used for practical purposes with additional knowledge and applications. IllAs the result, by means of identifying the mathematical relations between orthometric and ellipsoidal heights obtained by GPS, a transformation from ellipsoidal heights to orthometric heights can be achieved. The calculations of orthometric heights can be done by several methods. In case there are a few points whose geoid heights are accurately calculated in the area projected, orthometric height determination of this area can be carried out from these points. However, as it is known, the relative ellipsoidal heights can be more accurately determined by GPS. Therefore orthometric height differences can be determined by using the differences of geoid and ellipsoidal heights, at a required point. As the work carried out under the project ` Triangulation Network of Konya Metropolitan ` does not have the gravity values, the heights of control points have been set by global geoid calculations and skecting down an local geoid. In this work, the differences between the heights of 7 points comprised in the project have been compared with the heights obtained through GPS work. KEYWORDS : Global Positioning System (GPS), Orthometric height, Ellipsoidal height IV