Nitratın ıspanak bitkisinde birikimi ve topraktan yıkanması üzerine bazı azotlu gübrelerin etkileri

Abstract

ÖZET DOKTARA TEZİ NİTRATIN ISPANAK BİTKİSİNDE BİRİKİMİ VE TOPRAKTAN YIKANMASI ÜZERÎNE BAZI AZOTLU GÜBRELERİN ETKİLERİ Mehmet ZENGİN Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman : Prof. Dr. Kemal GÜR 1997, Sayfa : 107 Jüri : Prof. Dr. Kemal GÜR Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN Prof. Dr. Rıfat YALÇIN Bu çalışma, artan miktarlarda uygulanan bazı azotlu gübreler (amonyum nit rat- AN, amonyum sülfat-AS ve üre -Ü) ile ahır gübresinin (AG) ıspanak bitkisinde (Spinacia oleracea L.) nitrat birikimi ve verimi ile azotun topraktan yıkanması üzerine olan etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, sera koşulları altında saksılarda kışlık ve yazlık olarak killi ün ve kumlu tın toprakta yetiştirilen deneme bitkilerinin yaprak, sap ve köklerinde nitrat birikimleri, yaş ve kuru madde verimleri ile topraktan azot yıkanması, hasat sonrası azot kalıntısı ve azot kanzanç-kayıp farkları araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, bitkide nitrat birikimi üzerine mevsim, tekstür, gübre çeşidi ve gübre dozlarının etkileri önemli (p<0.05) bulunmuştur. Diğer bir ifa deyle ıspanaktaki nitrat birikimi bakımından kış mevsimi, killi tın toprak, üre gübresi ve gübre dozu olarak da 60 kg N/da dozu daha yüksek (p<0.05) değerler vermiştir. 20 kg N/da ve üzerindeki gübre dozları ile taze sebzeler için müsade edilebilir sınır değeri (300 mg NO3 /kg) aşılmıştır. En yüksek yaş ve kuru madde verimleri yazlık ıspanaklarda, killi tın toprakta, üre (yaş madde verimi) ve amonyum nitrat (kuru madde verimi) gübrelerinin 40 kg N/ da dozu ile elde edilmiştir. Diğer taraftan, topraktan nitrat azotu yıkanması üzerine kış mevsiminin, kumlu tın tekstürün, AN gübresinin ve 40 kg N/da gübre dozunun etkileri 0.05 seviyesinde önemli bulunmuştur. Azot yıkanması şeklindeki en düşük azot kaybı ahır gübresinde ve kontrol grubunda belirlenmiştir. Ayrıca, yıkanan toplam azotun % 8 Tinin nitrat azotu biçiminde olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Ispanak (Spinacia oleracea L.), nitrat birikimi, verim, azot yakınması, azot kalıntısı, amonyum nitrat, amonyum sülfat, üre, ahır gübresi.

ABSTRACT PhD Thesis EFFECTS OF SOME NITROGENEOUS FERTILIZERS ON THE NITRATE CONTENT OF SPINACH PLANT AND NITRATE LEACHING IN SOIL Mehmet ZENGİN Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Science Supervisor : Prof. Dr. Kemal GÜR 1997, Page: 107 Jury : Prof. Dr. Kemal GÜR Prof. Dr. Saim KARAKAPLAN Prof. Dr. Rıfat YALÇIN This study was conducted to determine the effects of some nitrogeneous ferti lizers such as ammonium nitrate- AN, ammonium sulfphate-AS, urea-U and barnyard manure and their levels on the yield and nitrate content of spinach plants (Spinacia ole- racea L.) and nitrate leaching in soil. Fresh and dry matters, the nitrate accumulations in the leaf, leaf stems and root of the spinach plants grown in pots under glasshouse conditions, were determined. The nitrate leaching, residual nitrogen and the difference between the nitrogen earned and the nitrogen lost in the soil at the harvest were also in vestigated. According to the results, the effects of the factors such as season, soil texture, rate and kind of the fertilizers used, on the nitrate accumulation in the plants were found significant (p<0.05). In wother words, the winter season, the clay loam, the urea and the fertilizer rate of 60 kg N/da gave higher values than their controls in terms of the nitrate accumulation in the plants. Amount of the nitrate accumulated in plants which has been obtained with the feztilizer rate of 20 kg N/da was found to be above the permitted level (300 mg N03/kg) at the harvest The highest fresh and dry matter yields were obtained with the summer spin ach, clay loamy soil, urea (fresh matter yield), ammonium nitrate (dry matter yield) and the fertilizer rate of 40 kg N/da level. The effects of the factors such as winter season, sandy loam texture, ammoni um nitrate and 40 kg N/da level were found to be significant at the 0.05 level on the nit rate nitrogen leaching from the soil. The lowest nitrogen leaching was detenriined both with the barnyard manure and the control level (0 kg N/da). 81 % of the total nitrogen leached was to be determined asthe form of nitrate nitrogen. Key Words : Spinach {Spinacia oleracea L.), nitrate accumulation, yield, nitrogen leaching, nitrogen residues, ammonium nitrate, ammonium sulphate, urea, barnyard manure.