Ladik-Kurşunlu-Sızma-Yükselen (Konya) dolayının petrolojisi ve jeokimyası

Abstract

Bu araştırmada, araştırma sahasına ait litostratigrofik birimlerin petrografik ve jeokimyasal özellikleri ile bu birimleri etkileyen metamorfizmanın basınç ve sıcaklık şartlan belirlenmiştir. Sahanın litolojik birimleri, Siluriyen-Alt Karbonifer yaşlı muhtemelen kıta şelfinde oluşmuş karbonatlardan türeyen mermerler, Karbonifer-Triyas zaman aralığında çökelmiş metadetritik sedimanlar, Mezozoyik yaşlı metamorfize sipilit, tra- kiandezit ve doleritlerle Yükselen ofıyolitine ait kayaçlar ve Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı ignimbiritler ve gölsel karbonatlardan oluşmuştur. Jeokimya araştırmaları, metasedimanter kayaçlarm aktif kıta kenarı-kıtasal adayayı tipi bir provens sergilemiştir. Metasipilitler için hem dalma-batma kökenli ok- yanusal adayayı magmatizması hem zenginleşmiş tip okyanus ortası sırtı magmatizmasına işaret etmektedir. Metatrakiandezitler ve metasipilitler arasında jeokimya bakımından bazı benzerlikler olmasına rağmen, bunların aynı magmatik faaliyetle mi yoksa daha muhtemel olarak magmatik faaliyetin farklı fazlarına mı ait olduklarının net olarak açıklanabilmesi için daha ileri çalışmalara ihtiyaç vardır. Bununla birlikte meta- dolerhlerle Yükselen ofıyolitine ait kayaçlarm aynı kökenden geldikleri ve önceki bir dalma-batma zonu magmatizmasının bazı özelliklerini taşıyan kısa ömürlü bir yay-gerisi havzada oluşan magmatizmayla ilgili oldukları hemen hemen kesindir. iMagmatik kayaçları etkileyen ilk metamorfîzma, düşük basınç / düşük-orta sıcaklık metamorfizması tipindedir. Yükselen ofiyoliti için bu metamorfızmanın sebebi, okyanus ortası sırt yayılması sırasında oluşan otometamorfizma ve / veya hidrotermal alterasyon olabilir. Diğer metamagmatik kayaçlar için bu faz, magmatik faaliyet ve / veya geç magmatik hidrotermal alterasyon sebebiyle anormal derecede yüksek jeoter- mal gradyanla ilişkili olabilir. Bu metamorfık faz süresince metasipilitler, 2 kb'dan düşük sıcaklıklarda 300°C'a kadar ısıtılmışlardır. Yükselen ofıyolitine ait kayaçlar, 2 kb'dan düşük basınçlar altında amfibolit ve hornblend-hornfels fasiyesi serileri arasındaki geçiş zonuna karşılık gelen 500-70Ö°C gibi yüksek sıcaklıklar sergilemiştir. Yüksek basınç / düşük sıcaklık metamorfizması, yeşilşist metamorfizmasım izlemiştir. Yükselen ofiyoliti dışındaki metamorfîzma geçirmiş bütün magmatik kayaçlar, sözkonusu fazı mavişist metamorfizması olarak geçirmişlerdir. Çok iyi tammlanamamakla birlikte, mavişist metamorfizmasının en üst sının 10-12 kb basınçta 400-450°C olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : Jeokimya, petroloji, yeşilşist metamorfizması, mavişist meta¬ morfizması, metamorfizmamn basınç ve sıcaklık şartlarının belirlenmesi.

In this research, petrographical and geochemical characteristics of the litostratigraphical units of the investigation area and pressure and temperature conditions of metamorphism effecting them were determined. Litological units of the area composed of Silurien-Lower Carboniferous marbles probably derived from the continental shelf carbonates Carboniferous-Triassic aged metamorphosed detritic sediments metamorphosed Mesozoic aged spilites trachyahdesites and dolerites together vvith the rocks of the Yükselen ophiolite and Upper Miocene-Pliocene ignimbrites and lacustrine carbonates. Geochemical investigations on the metasedimantary rocks exhibit active continental margine-continental island arc type provenance. Those of metaspilites suggest both subduction related oceanic island and enriched type mid ocean ridge (E-type MOR) magmatism. Although metamorphosed trachyande sites have some common features in terms of geochemistry with metaspilites further research is needed to propose confidently that whether they are belong to the same magmatic activity ör more likely they are belong to the different episodes of it. Hovvever it is almost certain that metadolerites and the rocks of Yükselen ophiolite are cogenetic and are related to the short lived back-arc type magmatism inheriting some characteristics of earlier subduction related magmatism. iiiThe first metamorphic event in metamagmatic rocks was low pressure / low to moderate temperature type. The cause of this metamorphism for Yükselen ophiolite interpreted as off-axis metamorphism during ridge spreading and/or hydrothermal alteration. For other metamorphosed igneous rocks it might be related to abnormally high geothermal gradient because of magmatic activity and / or late magmatic hydrothermal alteration. During this episode of metamorphism, metaspilites were heated up to 300°C at pressures below 2 kb. The rocks of Yükselen ophiolite exhibit, however, somewhat higher temperatures of 500-700°C at pressures lower than 2 kb, corresponding to the conditions of transition zone between amphibolite and hornblend hornfels facies series. High pressure / low temperature type metamorphism postdates the greenschist metamorphism in the area. Most of the metamorphosed igneous rocks excluding Yükselen ophiolite have undergone this phase as blueschist metamorphism. Although not very well defined, peak metamorphic conditions of blueschist metamorphism were determined as 10-12 kb at 400°-450°C. Key Words : Geochemistry, petrology, greenschist metamorphism, blueschist metamorphism, pressure-temperature conditions of metamorphism. IV