Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun alt tiplerine ait bilişsel örüntüler

Abstract

Çalışmanın temel amacı DEHB' nin alttiplerine ait nöropsikolojik özelliklerininbelirlenmesi ve söz konusu nöropsikolojik özellikleri belirlemede kullanılacak olantestlerin, DEHB tanısı koyma ölçütleri oluşturma durumlarının test edilmesidir. Buamaç doğrultusunda 21 DEHB-DE, 22 DEHB-HD, 31 DEHB-B ve 73 kontrol grubundaolmak üzere toplam 147 çocuğa Wecshler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WechslerIntelligence Scale for Children-Revised: WISC-R), Raven Standart Progresif MatrislerTesti (RSPM), Stroop Testi TBAG Formu, Wisconsin Kart Eşleme Testi Türk Formu(Wisconsin Card Sorting Test: WCST), Görsel işitsel Sayı Dizleri Testi B Formu(GİSD-B), Sayı Dizilerini Öğrenme Testi Türk Formu (SDÖT), Çizgi YönünüBelirlelme Testi (ÇYBT), Mangina Testi (MT) ve İşaretleme Testi Türk Formudan (İT)oluşan nöropsikolojik test bataryası uygulanmıştır.Araştırmanın ilk aşamasında DEHB (DEHB-DE, DEHB-HD, DEHB-B) ve kontrolgubundaki çocukların zeka testleri ve özel biliş türlerini ölçen nöropsikolojik testlerdenelde ettikleri puanlara yaş değişkeninin kovaryans analiziyle kontrol edildiğiMANCOVA uygulanmıştır. Gruplar arası farkın kaynağını araştırmak amacıylaBonferroni düzeltmesi ile post hoc analizleri yapılmıştır. MANCOVA analizleri tümpuanların %88' in de , kontrol grubu ile tanı grupları arasında anlamlı fark olduğunugöstermiştir. Tanı grupları arasındaki farklar WISC-R' ın Sayı Dizileri (DEHBDE>DEHB-B) ve Şifre Alttest puanı (DEHB-HD>DEHB-B); Stroop Testi TBAGFormu'nun ST3DÜSA (DEHB-B>DEHB-DE), ST4HATA (DEHB-B>DEHB-DE) veST5SÜRE (DEHB-B>DEHB-HD) puanları; WCST' nin WCST1 (DEHB-B>DEHBHD),WCST2 (DEHB-DE>DEHB-HD), WCST6 (DEHB-DE>DEHB-HD), WCST8(DEHB-DE>DEHB-HD) ve WCST9 (DEHB-DE>DEHB-HD) puanları ve İT' ninİTDZH5 (DEHB-DE>DEHB-HD) puanı için elde edilmiştir. Grupları birbirinden ayırteden puanların dikkat ve yürütücü işlevleri değerlendiren testlere ait olduğu dikkatiçekmiştir.Çalışmanın ikinci aşamasında zeka testleri ve özel biliş türlerini ölçen nöropsikolojiktest puanlarından hesaplanan puanların faktör yapısını belirlemek amacıyla levlerideğerlendiren testlere ait olduğu dikkati çekmiştir.Temel Bileşenler Analizi (TBA) kullanılmıştır. Bu analizler kontrol grubunda yer alançocukların zeka testlerinden ve nöropsikolojik testlerden beklenen türden bir faktöryapısı sergilediği ancak bu nispeten düzenli yapının DEHB-DE, DEHB-HD ve DEHBBalttiplerinde bozulduğu görülmüş ve bulgular ilgili literatür bağlamında tartışılmıştır.Anahtar Sözcükler: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Dikkat EksikliğiHiperaktivite Bozukluğu-Dikkatsizliğin Önde Geldiği Tip, Dikkat EksikliğiHiperaktivite Bozukluğu-Hiperaktivite ve Dürtüselliğin Önde Geldiği Tip, DikkatEksikliği Hiperaktivite Bozukluğu-Bileşik Tip, nöropsikolojik değerlendirme, yöneticiişlevler

The main aim of this study was to determine the neuropsychological characteristics ofthe subtypes of ADHD and to determine whether the tests that were used for this aimcan provide criteria for the diagnosis of ADHD and its subtypes. The study sampleconsisted of a total of 147 children; 21 belonged to the attention deficit (AD) subtype,22 to the hyperactivity/impulsivity (Hİ) subtype, 31 to the combined (C ) subtype, and73 to the control group. Neuropsychological assessment was made using a battery thatconsisted of the Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised (WISC-R), Raven?sStandard Progressive Matrices Test (RSPM), Stroop Test TBAG Form, Wisconsin CardSorting Test (WCST), Visual Aural Digit Span Test B-Form (VADS-B), Serial DigitLearning Test (SDLT), Judgment of Line Orientation Test (LOT), Mangina Test (MT)and Cancellation Test (CT).At the first stage, data that consisted of the scores from intelligence tests andneuropsychological tests that measure special types of cognition were analyzed usingmultivariate analysis of covariance (MANCOVA); age served as the covariate. Thegroup variable consisted of the ADHD-DE, ADHD-HD, ADHD-B groups and thecontrol group. The source of the significant differences were tested using the Bonferronicorrection technique of post hoc analyses. Significant differences were found betweenthe control group and subtypes of ADHD in 88 % of the scores. The scores that showedsignificant differences between the subtypes belonged to the scores on the Digit Span(ADHD-DE>ADHD-B) and Coding Subtest (ADHD-HD>ADHD-B) of WISC-R;number of corrections in ST3 (ADHD-C>ADHD-AD), number of errors in ST4(ADHD-C>ADHD-AD) and duration in ST5 (ADHD-C>ADHD-Hİ) of the Stroop TestTBAG Form; WCST1 (ADHD-C>ADHD-HI), WCST2 (ADHD-AD>ADHD-HI),WCST6 (ADHD-DE>ADHD-HD), WCST8 (ADHD-AD>ADHD-Hİ) and WCST9(ADHD-DE>ADHD-HD) scores of WCST; and the duration score in the CT subtestwith randomly organized letters (ADHD-AD>ADHD-HI). It is important to note thatthe scores which distinguished among groups were related to the tests on attention andexecutive functions.At the second stage, Principal Components Analysis (PCA) was applied to the data inorder to obtain the factor structure of the scores which had been derived from theintelligence subtests from the neuropsychological tests that measure special types ofcognition. PCA showed that the factor structures that were obtained for children in thecontrol group were organized and were in line with studies in the related literature. Thefactor structure became disorganized when the scores from the ADHD-AD, ADHD-Hİand ADHD-C subtypes were used.The findings of the study were discussed within the context of the related literature.Key Words: Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD, Attention DeficitHyperactivity Disorder-İnattentive Subtype, ADHD-Hyperactive/İmpulsive Subtype,ADHD-Combined Subtype, neuropsychological evaluation, executive functions