Farklı fosforlu gübre ve çinko dozlarına ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin tepkileri

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ FARIOJFOSFORLU GÜBRE VE ÇİNKO IX)ZLAMNA EKMEKLİK VE MAKARNALIKBUĞDAY ÇEŞİTIJEMNİN TEPKİLERİ Fadime KARAKURT Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Sait GEZGİN 1999, Sayfa : 48 Jüri : Doç. Dr. Sait GEZGİN Prof. Dr. Kemal GÜR Doç. Dr. Bayram SADE Bu araştırma, 1996-1997 ürün yılında farklı fosforlu gübre ve çinko dozlarının, Konya sulu şartlarında buğday çeşitierinin verim, verim unsurları, danede protein oram ve yaprak fosfor ve çinko kapsamı üzerine olan etkisini belirtmek amacıyla yürütülmüştür. Deneme yeri toprağı killi bünyede olup organik madde bakımından fakir ve kireççe zengindir. Ayrıca alkalin reaksiyon gösteren ve orta düzeyde fosfor (8.52 ppm P) içeren deneme toprağı çinko (0.3 1 ppm) yönüyle fakirdir. Araştırmada, 3 farklı fosforlu gübre (20.20.0 kompoze, DAP ve TSP), 3 farklı çinko dozu (kontrol, 1.5 kg/da Zn ve 3 kg/da Zn) ve 2 ekmeklik (Gerek-79, Bezostaya-I) ve 2 makarnalık (Selçuklu-97, Çakmak-79) olmak üzere 4 buğday çeşidi kullanılmıştır. Dane verimi, metrekaredeki başak sayısı ve bayrak yaprakların çinko kapsamı bakımından; fosforlu gübreler, çinko dozları ve buğday çeşitleri arasındaki farklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Dane verimi ve metrekaredeki başak sayısı en yüksek 20.20.0 kompoze gübrede (519 kg/da ve749.5 adet) elde edilmiş olup bunu DAP (491.3 kg/da ve 590.3 adet) ve TSP (413.1 kg/da ve 449 adet) izlemiştir. En yüksek dane verimi ve metrekaredeki başak sayısı 1.5 kg/da çinko (488.9 kg/da ve 655.7 adet) uygulamasıyla alınmıştır. Kontrole (0 kg/da Zn) kıyasla dane verimi ve metrekaredeki başak sayısı 1.5 kg/da çinko dozunda %9 ve %17.6 ve 3 kg/da çinko dozunda %8 ve %3.2 oranlarında artmıştır. Danede protein oram üzerine fosforlu gübreler ve çinko dozlarının etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Fosforlu gübreler; başaklanma döneminde bayrak yaprakların çinko kapsamı bakımından 20.20.0 kompoze >TSP > DAP ve fosfor kapsamı bakımından DAP > TSP > 20.20.0 şeklinde sıralanmışlardır. LSD testine göre (p<0.05) çinko ve fosfor kapsamı bakımından sırasıyla 20.20.0 kompoze ile TSP ve DAP ile TSP arasındaki farklar önemsizdir. Yaprakta çinko kapsamı kontrole (9.1 ppm) kıyasla 1.5 kg/da Zn dozunda %96.7 ve 3 kg/da Zn dozunda %113.2 oranında artmıştır. Yapraktaki çinko kapsamı ortalama olarak en yüksek Çakmak-79'da [16.6 ppm (a)] olup, bunu Bezostaya-I [15.5 ppm (ab)], Selçuklu-97 [15.2 ppm (b)] ve Gerek-79 [14.7 ppm (b)] çeşitleri izlemiştir. Başaklanma döneminde bayrak yapraklarının fosfor kapsamı üzerine çinko dozları ve çeşitlerin etkisi istatistiki olarak önemli olmamıştır. Anahtar Kelimeler: çinko noksanlığı, yaprakta çinko konsantrasyonu, makarnalık buğday, ekmeklik buğday, genotip, fosfor, protein oram, çinko sülfat, dane verimi u

ABSTRACT MASTER THESIS RESPONSES OF BREAD AND DURUM WHEAT GENOTYPES TO THE DD7FERENT PHOSPHOROUS FERTILIZERS AND ZINC DOSES Fadime KARAKURT Selçuk Universty Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Science Supervisor: Assoc Prof. Dr. Sait GEZGİN 1999, Page : 48 Jury : Assoc. Prof. Dr. Sait GEZGİN ProfDr. Kemal GÜR Assoc. Prof. Dr. Bayram SADE This research was conducted to determine the effects of different phosphorous fertilizers and zinc doses on the yield, yield components, grain crude protein content and phosphorus and zinc concentrations of flag leaves of wheat genotypes under irrigated conditions at the growing season of 1996- 1997 in Konya. The experimental soil had a clay texture and was low in organic matter with highly calcerous propertis. The soil showed a highly alkaline reaction and contained low DTPA - extractable Zn (0.31 ppm) with a moderetaly available P (8.52 ppm). In this research, three different phosphorous fertilizers (20.20.0 mixture, DAP, TSP), three zinc doses (control, 1.5 kg/da Zn and 3 kg/da Zn) and four kinds of wheat including two bread wheat (Gerek-79, Bezostaya-I) and two durum wheat genotypes (Selçuklu-97, Çakmak-79) were used. uiDifferences among the phosphorous fertilizers, zinc doses and wheat genotypes with respect to grain yield, spike number per square meter and zinc concentrations in flag leaves were found to be statistically significant. The highest grain yield and spike number per square meter (519 kg/da and 749.5 number, respectively) were obtained with the 20.20.0 mixture, followed by DAP (491.3 kg/da and 590.3 number) and TSP (413.1 kg/da and 449 number). The highest grain yield and spike number per square meter (488.9 kg/da and 655.7 number) were obtained with application of 1.5 kg/da zinc level. With respect to the control (0 kg/da Zn), Whereas 1.5 kg/da zinc and 3 kg/da zinc applications increased grain yield and spike number per square meter by 9% and 17.6% and 8% and 3.2%, respectively. The effect of phosphorous fertilizers and zinc doses on the grain crude protein content was not statictically significant. The effects of phosphorous fertilizers, according to zinc and phosphorus concentration of flag leaves in heading stage were followed in a diminishing order such as; 20.20.0 mixture > TSP > DAP and DAP > TSP > 20.20.0 mixture, respectively. According to LSD test, the differences between 20.20.0 mixture and TSP for zinc content of leaf and DAP and TSP for phosphorus content of leaf were not statistically significant. With respect to control (9.1 ppm), 1.5 kg/da zinc and 3 kg/da zinc applications increased the zinc content in leaf by 96.7% and 113.2%, respectively. The highest zinc content of leaf was obtained with Çakmak-79 [16.6 ppm (a)], followed by Bezostaya-I [15.5 ppm (ab)], Selçuklu-97 [15.2 ppm (b)] and Gerek-79 [14.7 ppm (b)] genotypes. The effects of zinc doses and wheat genotypes on phosphorus content of flag leaves in heading stage were not statistically significant. Key Words: zinc deficiency, zinc concentration in leaf, durum wheat and bread wheat genotypes, phosphorus, protein rate, zinc sulphate, grain yield IV