La conception du bonheur dans l`oeuvre d`Emilie du Châtelet et de Sophie de Condorcet

Abstract

Bu çalısmamızda XVIII. yüzyıldaki mutluluk anlayışını dönemi içerisinde araştırıpincelemeyi hedefledik. Yüzyılın ilk yarısında yaşamış Emilie du Châtelet, ve yine aynıyüzyılın sonlarında yaşamış Sophie de Condorcet'in mutluluk kavramı üzerine kalemealdıkları yazılarında, mutluluk ve sempati temalarını incelediğimizde, benzeşenözellikler yakalamakla birlikte değişken birçok olguya rastladık. Robert Mauzi'ye göre« mutluluğun yüzyılı » olan bu dönemde, bu temaların irdelenmiş olması ve günümüzdehâlâ geçerliliğini koruması, evrenselliği, bizi insanlığa yarar sağlayabilecek birçokdüşünceyle karşılaştırmıştır.Bu iki Fransız kadın yazarın ilgimizi çekmesinin başlıca nedeni, kadın olmaları, XVIII.yüzyıl Fransız tarihine bizzat tanıklık etmeleri, aldıkları aydın ve ayrıcalıklı eğitim vezekâları sayesinde özellikle Voltaire ve Condorcet'ye fazlasıyla destek ve fikirvermeleri ve belli yapılanmalar esnasında söz sahibi olmalarıdır. Fransız Devrimi öncesive sonrasına tanık olan bu yazarlar kendi dönemleri içindeki mutluluğu sorgulamış, biryanıt bulmaya çalışmışlardır.Emilie du Châtelet, bireysel mutluluk üzerine görüşlerini yayınlatma düşüncesinitaşımaksızın, Disours sur le Bonheur (1747) adlı kısa yapıtında kaleme alıpsorgulamıştır. İnsanın mutlu olabilmesi için çalışması gerektiğini ve ancak çalışmasayesinde bulunduğu dünyadan farklı bir evrene geçip farklı konularla en az erkeklerkadar bilgilenip en az onlar kadar söz sahibi olabileceklerini savunmuştur. Bununyanısıra aşk, hayal güçü, bahis oyunları ve yaşlılık temalarını işlemiş ve mutlulukarayışını sürdürmüştür.Öte yandan Fransız Devrimi'nin öncülerinden ve tanıklarından olan Sophie deCondorcet, toplumsal mutluluk sorununu, İngiliz yazar Adam Smith'in Theorie dessentiments moraux (1759) adlı eserini çevirirken kendi duygu ve düşüncelerini sekiz mektup biçiminde kaleme almıştır. Lettres sur la Sympathie (1798) adlı yapıtında,devletin işleyişi, yasalar, eğitim sistemi ve insanlar arasındaki eşitsizliğin nasılengellenebileceğini okuyucuya açıklamıştır.Sadece soylu kesime hitap eden Emilie'nin Mutluluk Üzerine Söylev'ine karşınSophie'nin Sempati Üzerine Mektuplar'ı her kesimden ve renkten insanlara hitapetmektedir. Bu karsılaştırmalı çalışmanın, iki farklı dünya görüşünü inceleyip, kendimutluluğumuzu arama serüvenimizde bizlere ışık tutacağını ummaktayız.Anahtar SözcüklerAydınlanma Çağı, Mutluluk, Sempati, Emilie du Châtelet, Sophie de Condorcet, AdamSmith, Voltaire, Condorcet, çalışma aşkı, eşitlik.

Dans cette thèse, nous envisageons de faire une recherche sur la conception du bonheurau XVIIIe siècle. Emilie du Châtelet, dans la première moitié et Sophie de Condorcet,dans la deuxième moitie du siècle, l?ont traitée. Nous avons observé que ces écrivaines,qui ont abordé bonheur et sympathie, portaient des opinions opposées. Leurs récits debonheur, comme s?exprime Mauzi, sont toujours valables de nos jours. C?est pourquoi,nous pensons que cette recherche pourrait servir au bien-être de tous les hommes.Leur éducation privilégiée, leur courage de défendre leurs idées sans avoir peur, enmême temps que leurs relations intimes avec Voltaire et Condorcet les rendentexceptionnelles. Elles ont questionné le bonheur de leur temps et essayé de trouver uneréponse à ce problème.Emilie du Châtelet, a rédigé, en 1747, ses pensées dans son Discours sur le bonheurpour son plaisir. Elle a soutenu que l?étude était essentielle pour trouver le bonheur etque ceci était encore plus nécessaire aux femmes qu?aux hommes, car elles n?avaientpas d?autres moyens pour satisfaire leur besoin de trouver la gloire. Elle a traité le thèmedu bonheur dans l?amour, l?imagination, le jeu du hasard et la vieillesse.Sophie de Condorcet, défenseur et témoin de la Révolution Française, a évoqué lethème du bonheur social en traduisant l?oeuvre d?Adam Smith, écrivain anglais deTheorie des sentiments moraux (1759), en ajoutant ses propres pensées et sentiments enhuit lettres. Dans ses Lettres sur la Sympathie (1798), elle a évoqué la fonction dugouvernement, les lois, les institutions sociales, la justice et l?inégalité parmi leshommes.Alors qu?Emilie s?adresse a l?aristocratie dans son Discours, Sophie, elle, s?adresse àtoutes les classes sociales dans ses Lettres. Nous esperons que ce travail comparé seraun guide dans notre aventure pour être heureux.Mots clésLe Siècle des Lumières, le bonheur, la sympathie, Emilie du Châtelet, Sophie deCondorcet, Adam Smith, Voltaire, Condorcet, l?amour de l?étude, l?égalité