EGM96 jeopotansiyel modeli ve model bazlı Türkiye jeoidi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi EGM96 JEOPOTANSÎYEL MODELİ VE MODEL BAZLI TÜRKİYE JEOİDİ Mustafa YILMAZ Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeodezi ve Fotogrametri Anabilim Dalı Danışman: Y. Doç. Dr. Bayram TURGUT 2001, 87 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Mehmet YERCİ Doç. Dr. Cevat İNAL Y. Doç. Dr. Bayram TURGUT NASA, NIMA ve Ohio State Üniversitesi tarafindan geliştirilen EGM96 jeopotansiyel modeli jeoid modellemesinde kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı bunun için kullanılan değerlendirme tekniklerini, veri kaynaklarını ve sonuçlarını ele almak, ayrıca Selçuk Üniversitesi Konya Kampus Test Bölgesinde GPS/Nivelman ile elde edilen jeoid ondülasyonları ile EGM96 jeopotansiyel modeli ile elde edilen jeoid ondülasyonları arasındaki değişimleri gözlemlemektir. Daha sonra EGM96 jeopotansiyel modeli yardımıyla oluşturulan TJ(EGM96)-01 Türkiye Jeoidi ile TG-91 Türkiye Jeoidi karşılaştırılmıştır. EGM96 jeopotansiyel modelinin jeoid modellemesine yönelik değerlendirmesinde, EGM96 projesi kapsamında geliştirilen aday jeopotansiyelmodeller ile geçmiş global modellerden iki tanesi kullanılmıştır. SÜ Konya Kampus Test Bölgesinde ise kuzey-güney, doğu-batı, kuzeydoğu-güneybatı ve kuzeybatı-güneydoğu doğrultularında arazinin karakter değiştirdiği yerlerde tesis edilmiş noktaların GPS/Nivelman gözlemleri sonucu elde edilen elipsoidal yükseklikler ve ortometrik yükseklikler yardımıyla hesaplanmış jeoid ondülasyonları, EGM96 jeopotansiyel modeli bazlı jeoid ondülasyonlarıyla karşılaştırılmıştır. Aynca Türkiye'nin coğrafi sınırlarının 1° dışına taşan bir bölge üzerinde 30' gridli bloklar oluşturularak 731 noktanın jeoid ondülasyonu EGM96 jeopotansiyel modeli yardımıyla hesaplanarak TJ(EGM96)-01 Türkiye Jeoidi oluşturulmuş ve TG-91 Türkiye Jeoidi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre EGM96, günümüzde global anlamda en yüksek jeoid modelleme doğruluğuna sahip jeopotansiyel modeldir. SÜ Konya Kampus Test Bölgesi için ortalama jeoid ondülasyonu 36.546 m. ve birim ölçünün ortalama hatası mo= + 20.17 cm. olarak hesaplanmıştır. EGM96 jeopotansiyel modeli yardımıyla hesaplanan jeoid ondülasyonları ile GPS/Nivelman gözlemleri sonucu elde edilen jeoid ondülasyonları arasında maksimum -46.5 cm. ve minimum -2.0 cm. fark elde edilmiştir. TJ(EGM96)-01 Türkiye Jeoidinin oluşturulmasında kullanılan noktalardan 114 adedinin TG-91 Türkiye Jeoidi üzerinden enterpolasyonla jeoid ondülasyonları hesaplanmış ve TJ(EGM96)-01 üzerindeki jeoid ondülasyonları ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucu maksimum 232.7 cm., minimum -0.2 cm. ve ortalama olarak 18.90 cm. fark elde edilmiş ve birim ölçünün ortalama hatası mo= ±71.65 cm olarak hesaplanmıştır. SÜ Konya Kampus Test Bölgesi'nde ve TJ(EGM96)-01 Türkiye Jeoidinde arazinin topografyasına bağlı olarak bir değişim ve özellikle TJ(EGM96)-01 Türkiye Jeoidi için bazı bölgelerde (topografik kitlelerin de gerektirdiği) düzensizlikler gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Jeopotansiyel model, jeoid, jeoid modellemesi, jeoid ondülasyonu, EGM96, GPS, GPS/Nivelman, altimetre, yüzey gravite verisi, dinamik okyanus topografyası. #S-# ¦sr

ABSTRACT Masters Thesis GEOPOTENTIAL MODEL OF EGM96 AND GEOID OF TURKEY BASED TO THIS MODEL Mustafe YILMAZ Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geodesy and Photogrammetry Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Bayram TURGUT 2001, 87 Page Jury: Prof Dr. Mehmet YERCİ Assoc. Prof. Dr. Cevat İNAL Assoc. Prof. Dr. Bayram TURGUT EGM96 geopotential model which was developped by NASA, NIMA and Ohio State University is used to modelling of geoid. The aim of this work is to use it for evaluation technics used data sources and results and also to investigate of variations between Selçuk University Campus test area geoid undulation obtained by GPS/leveling and geoid undulation obtained by EGM96 geopotential model At last TJ(EGM96)-01 geoid of Turkey constructed by EGM96 and TG-91 geoid of Turkey is compared. Candidate geopotential models and both of global models were used for evaluation of EGM96 geopotential model to modelling of geoid. In Campus test area inof Selçuk Universtiy geoid undulations computed by heights to points, were set up along north-south, east-west, north east-south west and north west-south east where the slope of terrain changed, were compared. Addition to these using EGM96 geopotential model geoid undulation of 731 points, the geoid of Turkey TJ(EGM96)- 01 was established and compared by TG-91 the geoid of Turkey. The points were spread around an area of 1° outer of borders and made blocks of 30 width. As to result nowdays in global means EGM96 is the most correct geopotential model for modelling to geoid. In Campus test area of Selçuk University the average geoid undulation is 36.546 m and the standart deviation of an observation is m0 =+20. 17 cm. The differences of geoid undulation computed by EGM96 geopotential model and GPS/leveling observation are max (-46.5 cm) and min (-2 cm). Control 114 points of TJ(EGM96)-01 are interpolated from TG-91 and geoid undulations computed than compared with geoid undulations obtained from TJ(EGM96)-01. The differences were computed as max (232.7 cm), min (-0.2 cm) and the average of all (18.90 cm), standard deviation of an observation m0 =±71.65 cm. In Campus test area of Selçuk University and in TJ(EGM96)-01 geoid of Turkey related to relief of area it is seen a variation especially in TJ(EGM96)-01 geoid of Turkey in some areas it is seen irregularities which have to be for topographic mass. Key Words: Geopotential model, geoid, geoid modelling, geoid undulation, EGM96, GPS, GPS/leveling, altimeter, gravity data of surface, dynamic ocean topography. IV