İran`da Güney Azerbaycan Türklerine uygulanan asimilasyon (Farslaştırma) sürecinin gündelik yaşamda görünümleri: Tebriz örneği

Abstract

Birçok kültür sosyolojisi kuramı açısından; kültürlerarası temas sonucu ortaya çıkmış ve çıkacak olan ilişki ve etkileşim süreçlerinin biçimlenişi, temasa geçmiş olan kültürlerin birçok toplumsal-kültürel özellik ve niteliklerine bağlı olduğu ortaya konmuştur. Söz konusu özellik ve niteliği oluşturan değişkenlerden biri de; modern anlamda çokkültürlü ulus-devlet yapısına sahip toplumlarda temas halinde bulunan kültürlerin, otorite ve güç ilişkileri alanında bazı etkin kişi ya da çevrelerin, ötekiye karşı benimsedikleri tutum ve yaklaşımların temelini oluşturan felsefi/ideolojik duruş ve görüşlerin içeriği ve biçimi olduğu düşünülebilir.Toplumsal-kültürel gerçeklik alanlarında cereyan eden ilişki ve etkileşimlerin, kurumsallaşmış değerler sistemi ve ilişkiler ağı kapsamında biçimlenişini ve içeriğinin doldurulmasını etkileyen başat kurumlardan birinin siyaset kurumu olduğu tartışılmaz bir gerçeklik olarak düşünülmektedir. Bu bağlamda 19. yy'dan itibaren modern ulus-devletleşme süreciyle başlamış olan yeni yönetim biçimleri ile birlikte ortaya çıkmış olan çokkültürlü yapıya sahip disiplin ve ardından da geliştirilmiş olan denetim toplumlarında, otoritenin etkin olduğu sınırlar ile kültür temelinde farklı etnik kimliklere sahip toplumların coğrafi dağılımı arasında ortaya çıkmış olan örtüşmezlikler, toplumsal ve uluslar arası ilişkilerde bazı ciddi sorunların yaşanmasına neden oluşturduğu söylenebilir.Bu çalışmada, çokkültürlü bir etnik yapıya sahip İran toplumunda; modern ulus-devlet yapılanması kapsamında toplumsal-kültürel bütünleşmeyi sağlamak amacıyla 1925'ten günümüze dek Farslar dışında kalan etnik ve kültürel kimliklere yönelik uygulanmakta olan asimilasyoncu politikaların, günümüzde Güney Azerbaycan Türklerinin gündelik yaşam akışı içerisindeki ilişki ve etkinliklerini nasıl etkilediğinin görünümleri Tebriz örneğinde, sosyolojik kuramın işlevselci yaklaşımı açısından Parsons ve Merton'ın kuramsal görüşleri temelinde ele alınıp incelenmiştir.Araştırmada, İran'da uygulanmakta olan Farslaştırma süreci bağlamında; genellikle resmi olmayan gündelik yaşam ilişki ve etkinliklerinde, Güney Azerbaycan Türk kültürünün bazı soyut ve somut bileşenlerine ilişkin kültürel öğelerin kullanım ve tercih edilme durumları, gündelik yaşamda cereyan eden toplumsal ilişki ve etkinliklerde seçilmiş ve kategorileştirilmiş on ayrı alanda, nicel araştırma yönteminin anket uygulama tekniği aracılığı ile örneklemden elde edilmiş veriler temelinde analiz edilmiştir. Ayrıca, nitel araştırma yönteminin katılımlı gözlem tekniği kullanılarak Güney Azerbaycan Türklerinin bazı kesimleri tarafından sürece karşı verilen bazı tepkisel etkinliklerle bağlı elde edilmiş bilgiler aktarılarak inceleme detaylandırılmıştır.Çalışmada İran'da Güney Azerbaycan Türk kültürüne yönelik uygulanmakta olan asimilasyon sürecinin hızını etkileyeceği düşünülen eğitim ve gelir düzeyleri açısından ileri sürülmüş olan hipotezlerin doğruluk payları, ilgili istatistiksel yöntemlerle sınanmıştır. Elde edilen sonuçların kabaca yorumlanışına göre; araştırma kapsamında gündelik yaşam etkinliklerine ilişkin seçilmiş olan on ayrı kategorik alanda, Türk kültür öğelerinin algısal olarak tercih edilme durumları, aynı öğelerin kullanım durumlarına göre daha fazla oranlarda olduğu görülmüştür.Bu durumun nedenlerinden biri olarak, Azerbaycan Türk kültür öğelerinin toplumsal ilişki ve etkinliklerde giderek işlevselliğinin azaldığı anlamında bir sürecin işlediği gösterilebilir. Ayrıca araştırmanın başında ileri sürülmüş olan hipotezlerin doğrulanıp doğrulanmadıklarına bakıldığında; eğitim değişkenine göre ileri sürülmüş hipotezde göreli olarak aranan ilişkisel sonuca ulaşılmadığı ve bazı durumlarda ise tam ters yönde, yani eğitim düzeyi arttıkça, asimilasyonun hızlanmadığı yönünde bir ilişkinin ortaya çıktığı görülse de; gelir düzeyi değişkenine göre, gelir düzeyi arttıkça asimilasyonun hızlandığı yönünde bir ilişkinin olduğu göreli olarak görülmüştür.Anahtar SözcüklerKültür, Kültürel Değişme, Kültürkırımı, Asimilasyon, Modern Ulus-Devlet, Başat Grup, Azınlık Grup, Anomi, İşlevsizleştirme ve Toplumsal Eylem.

According to many cultural sociology theories, the formation of the processes of relation and interaction that has derived and expected to drive from intercultural contact, depends on many socio-cultural characteristics and features of cultures that involves in interaction. It can be thought that one of the factors forming these characteristics and features is the content and form of philosophical/ideological stance and view of effective people or communities against the other with regard to the authority and power relations of the interacting cultures within multi-cultural nation-states in modern sense.It is an unquestionable fact that political institution is one of the principle institutions affecting the formation and content of relations and interactions that take place in the field of socio-cultural reality within the scope of institutionalized system of values and relations network. In this context, it can be said that the incorrespondence between territories where central authority is efficient and the geographical distribution of minorities with different ethnic identities in cultural sense has caused some serious problems in social and international relations in disciplinary societies with multi-cultural structure which emerged along with new regimes upon the advent of the process of becoming modern nation-state in 19th century and the subsequent societies of control.This study examines how assimilative policies in Iranian society with multi-cultural ethnicity, having been applied on ethnic identities other than Persians since 1925 in order to enable the socio-cultural integration within the scope of modern nation-state structuring, affect everyday life relations and activities of Southern Azerbaijani Turks today. From a functionalist perspective of sociological theory, the Tabriz case is analyzed on the basis of theoretical aspects of Parsons and Merton.In the study, within the context of Persization process applied in Iran, usage and preference of cultural elements regarding some abstract and concrete pieces of the Southern Azerbaijani Turkish culture are analyzed during generally unofficial everyday life relations and activities. The analysis is carried out in ten different fields which are formed and categorized in social relations and interactions. The analysis is based on the data from the sampling which was acquired using survey technique of qualitative research method. Moreover, the analysis is detailed using participatory observation technique of qualitative research method by including the data from reactional activities of some certain sections within Southern Azerbaijani Turks against the assimilation process.In the study, correctness of the hypothesis which puts forth that education and income level affect the rate of assimilation being applied to the Southern Azerbaijani Turkish culture in Iran is examined using related statistical methods. According to the results, it is roughly seen that, in the ten categorical fields constructed regarding everyday life activities, perceptional preference of Turkish cultural elements outweights the usage of the same elements.This shows that functionality in Azerbaijani Turkish cultural elements is decreasing in social relations and activities. As for the hypothesis proposed in the beginning of the study, according to education level variant, there was no expected correlation, even in some cases, reverse correlation was observed. That is, as the level of education improves, the assimilation rate does not increase. According to income level variant, on the other hand, as the income level improves, the assimilation rate relatively accelerates.Key WordsCulture, Cultural Change, Culturecide, Assimilation, Modern Nation-State, Dominant Group, Minority Group, Anomie, Nonfunctioning, and Social Action.