Diallel melezleme yöntemiyle bor içeriği düşük topraklara uygun ekmeklik buğday anaç ve melezlerin belirlenmesi ile verim ve verim öğelerinin kalıtımı

Abstract

Bu çalışma, 2000 yılında altı ekmeklik buğday çeşidinde diallel melezleme yöntemi kullanılarak verim ve verim öğelerinin kalıtımım ile bor içeriği düşük topraklara uygun anaç ve melezleri belirlemek amacıyla Konya'da yürütülmüştür. Elde edilen Fi tohumlan 2001-2002 üretim yılında bor içeriği düşük alana anaçlanyla birlikte ekilmiştir. Fi bitkileri ve anaçlar üzerinde bitki boyu, başak boyu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, tek bitki tane verimi, bin tane ağırlığı, başaklanma süresi, bitki hasat indeksi, sterilite oram ve tanede bor miktarı ölçüm, sayım, tartım ve analizleri yapılmıştır. İncelenen özellikler için anaçlar ve melezlerin diallel analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon kabiliyetleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri ortaya konmuş ve özellikler arasındaki ilişkiler tespit edilmiştir. Tek bitki tane verimi için hem eklemeli hem de eklemeli olmayan gen etkisi, tanede bor miktarı için eklemeli olmayan gen etkileri, düşük dar anlamda kalıtım dereceleri belirlenmiştir. Araştırmada tanede bor miktarı ve erkencilik özellikleri için Gerek-79 ve Bolal-2973 çeşitleri uygun anaç olurken, aynı özellikler için Bezostaya-1 x Dağdaş-94 uygun melez olarak dikkat çekmiştir. Heterosis ve heterobeltiosis değerleri tek bitki tane verimi için pozitif bulunmuştur. Tanede bor miktarı için heterosis değeri pozitif, heterobeltiosis değeri negatif olmuştur. Bu bilgiler doğrultusunda; ekmeklik buğdayda bor eksikliği olan alanlar için ıslah çalışmalarında kullanılabilecek uygun anaç ve kombinasyonlar belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Ekmeklik Buğday, Bor Eksikliği, Diallel Analiz, Verim ve Verim Komponentleri, Genel ve Özel Kombinasyon Kabiliyetleri, Kalıtım, Heterosis ve Heterobeltiosis, Korelasyon

In this study, the crosses by using diallel method between six bread wheat cultivars were made in 2000 growing season in Konya in order to determine suitable bread wheat. Parents and crosses and to obtain heritability and of yield and yield components for B deficient soil. The crosses and parents were grown on the soil with boron deficiency in 2001-2002 growing season. Plant height, spike lenght, number of spikelet per spike, kernel number per spike, grain weight per spike, grain yield per plant, thousand kernel weight, heading days, plant harvest index, sterility and boron concentration of grain were measured, counted, weighted and analysed in all parents and their hybrid progenies. On each observed characters, general and specific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parent and crosses were caculated by using diallel method. Correlations between characteristics were obtained. Both additive and non additive gene effects were estimated for grain yield per plant non additive gene effects and low narrow sense heritability degrees were determinated for boron concentration of grain. Gerek-79 and Bolal-2973 were obtained suitable parents for boron concentration of grain and early maturity. Bezostaya-1 x Dağdaş-94 observed suitable hybrid for the same characters. The mean values for heterosis and heterobeltiosis were found to be positive in grain yield per plant. The values for heterosis were found to be negative while heterobeltiosis were positive in boron concentration of grain. As a result suitable parents with high yielding and crosses to be used for breeding studies in bread wheat were observed for boron deficiency soil. KEY WORDS: Bread Wheat, Boron Deficient, Diallel Analyses, Yield And Yield Components, General and Specific Combining Ability, Heterosis and Heterobeltiosis, Heritability, Correlation