Hulâsatü`l-Hey`e giriş-notlar-metin-dizin

Abstract

Türk dilinin diğer dönemlerinde olduğu gibi Osmanlı Türkçesi dönemi bilimsel söz varlığını ortaya koyma ve dil özelliklerini tespit etme yollarından biri de metin çalışmalarıdır. Söz konusu dönemin zengin söz varlığı üzerine pek çok metin çalışması yapılmakla birlikte, bilim diline yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır.Bu çalışmada, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış bir astronomi metni incelenmiştir. Osmanlı dönemi astronomisi ile ilgili çok az çalışma bulunmaktadır ve bu çalışmalar günümüz Türkçesine çeviri niteliğinde olup daha çok bilim tarihi açısından ele alınmışlardır. Bu tezde, Osmanlı dönemi astronomi eserlerinden birinin seçilmiş olmasının temel amacı söz varlığı açısından çok zengin olan Osmanlı bilim dili bağlamında astronomi terimlerinin ortaya konmasıdır.İslam coğrafyasında 16. yüzyıla kadar ulaşılan en son astronomi bilgilerinin önemli bir bölümünü içeren eserlerden biri de ?ul??atü'l-hey?e'dir. 1549 yılında Osmanlı denizcilerinden Seyd? ?Al? Re?is tarafından yazılan bu eserin 28 nüshası bulunmaktadır. Tezde Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Ayasofya 2591 demirbaş kayıtlı nüsha üzerinde çalışılmış ve ?ul??atü'l-hey?e'nin dil özellikleri, çeviri yazısı ve dizin çalışması yapılmıştır. Nüsha karşılaştırmasına yer verilmemiştir. Ayrıca Giriş bölümünde eserin yazarı ve diğer eserleri hakkında bilgi verilmiştir.Anahtar Sözcükler: Seydi Ali Reis, Hulâsatü'l-hey'e, astronomi, Osmanlı Türkçesi, 16. yüzyıl Türkçesi, Osmanlı bilim dili.

As with other periods of Turkish language, Ottoman Turkish period revealed the presence of scientific lexicology and language features to detect one of the ways texts represent the work. With the studying of the text on this part of rich lexicology, there are few studies about scientific language.In this study, an astronomy text written in Ottoman Turkish, is examined. There are few studies related to Ottoman period astronomy and these studies are translations in to today?s Turkish as well as being examined mostly through history of science. In this thesis, the main purpose of choosing on of the astronomy works, belong to Ottoman period, is to reveal astronomy terms in the context of Ottoman science language, which is very rich in lexicology.In Islam geography, one of the works which include the significant part of the last astronomical knowledge, until the sixteenth century reached, is Hülasatü?l-hey?e. There are 28 copies of this work written by Seydi Ali Reis of the Ottoman Seamen in 1549. In the thesis, it is studied on 2591 recorded copy; manuscripts of the Suleymaniye library in Ayasofya; and language features, text?s transcription and index study of Hulasatu?l-hey?e is done. The copy comprasion isn?t done. Also, in the introductory section, the information about the author of the work and the other works of him, is given.Key Words: Seydi Ali Reis, Hulasatu?l-hey?e, astronomy, Ottoman Turkish, sixteenth century Turkish, Ottoman language of science.