Karamanoğulları Beyliği yapılarında mimari süsleme

Abstract

Anadolu Selçuklu Devleti'nin 13. yüzyılın sonunda İlhanlı hakimiyetine girmesiyle Anadolu'da uç beylikleri kurulmaya başlamıştır. Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Dulkadiroğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Osmanoğulları bu beyliklerdendir. Karamanoğulları Beyliği Anadolu'da 1250-1479 yılları arasında varlık göstererek 13-15. yüzyıllar arasında Anadolu'da izlenen bütün siyasi ve sosyal gelişmelerin içerisinde yer alırlar. Selçuklu gücüne son veren Moğollar, doğudan gelen Timurlular, kuzeyde Eyyubi Devletini sona erdiren Memlukluların içinde oldukları hareketli bir siyasi ve sosyal yapı vardır ve Karamanoğulları'da diğer beyliklerle birlikte bu yapının bir parçasını oluşturur.Karamanoğulları'nın Ermenek'te başlayan serüvenleri sonrasında Larende, Konya, Niğde, Aksaray, Alanya gibi merkezler ile bunlara bağlı Kazım Karabekir, Ereğli, Mut, Gülnar, Mamuriye, Anamur, Manavgat gibi köy ve ilçelerle orta ve güney Anadolu'ya (Dağlık Kilikya) genişler. Bu bölge aynı zamanda çalışmamızın coğrafi sınırlarını çizer. Beylik yerleşim yerlerinde yeni inşa ettikleri 100'den fazla yapı ile varlıklarını ispat etmişlerdir. Beyliğin cami, mescit gibi küçük ölçekli ve medrese, türbe, darülhuffaz, hamam, çeşme, köprü gibi farklı tipte pek çok yapı inşa ettirdikleri görülür. Farklı malzemelerle inşa edilen bu yapılar mimari değişimleri ile olduğu kadar bezemelerinde ortaya çıkan farklılıkları ile de oldukça önemlidirler.Karamanoğlu Beyliğinin günümüze ulaşan yapılarından otuz üçü bezemeleri ile öne çıkmaktadır. Bu yapılar Karamanoğulları'nın bezeme anlayışının oluşumu ve gelişimin izlenmesinde ve Anadolu'da var olan mimari bezeme sürekliliğindeki yerinin ortaya konması açısından önemlidirler.Farklı plan şemalarını gördüğümüz beyliğin yapılarının bezemelerinin ahşap, alçı, çini ve taş malzemede farklı teknik ve üsluplarla yapıldığı görülür. Bezemelerin üslubu kuruluş/erken, orta ve geç/olgun dönem üslupları olarak değişim göstermektedir.Karamanoğulları'nın yapıları bütün olarak ele alındığında bir bezeme dili ve bezeme anlayışının olduğu söylenebilir. Bu bütünün oluşmasında Anadolu'da varlığı devam eden Selçuklu geleneği ile Anadolu'nun diğer beyliklerinin yapılarında da görülen bir dönem beğenisinin etkisi olduğu izlenir. Bunun yanı sıra İlhanlı, Memluklu ve Timurlu gibi diğer kültürlerin de Karamanoğlu Beyliği'nin mimari bezemelerinin üslup değişimlerini etkiledikleri görülmektedir.Anadolu'da yaklaşık iki yüz elli yıl varlık gösteren Karamanoğulları Beyliği'nin siyasi, sosyal ve kültürel olarak önemli bir güç olduğu kesindir. Bu karmaşık süreç içerisinde Karamanoğlu Beyliği bezemelerinin oluşumunu ve değişimini etkileyen dönemin bütün kültürleri bir bütün olarak ele alınmıştır. Bunun sonucunda bir dönem beğenisi olduğu gibi beyliğin kendine özgülüğü ortaya konmaya çalışılmıştır

At the end of the 13th century, hackneyeds were started to be founded in result of the souverignity of Ilkhanid Empire over the Seljug Empire thus Karamanid, Germiyans, Dulkadir, Aydın, Menteş and Osman Principalities were several of those. The Karamanids presence were felt in Anatolia between the years 1250-1479, and they played part in all the political and social developments there. At the time being,there were these dynamic political and social movements in which The Mongols who put an end to the power of the Seljuks, Tamerlane who came from the east and in the north The Memluks who terminated the Ayyubid Empire could be observed and the Karamanids were included in that system with the other hackneyeds.Following the adventures of the Karamanids which had started in Ermenek, centers like Larende, Konya, Niğde, Aksaray, Alanya and them villages and townships such as Kazım Karabekir, Ereğli, Mut, Gülnar, Mamuriye, Anamur, Manavgat which belonged to those centers expanded to the central and southern Anatolia (Cilicia), too. This region also draws the geographical limits of our study. They have proved their assets by constructing more than 100 new buildings in the hackneyed location. It is seen that they had many different types of constructions such as mosques, masjids, madrasahs, tombs, hospitals, baths, fountains and bridges built. These costructions ,in which different materials were used, are also quite significant as well as the architectural changes and differences in ornamenting.Of the constructions of the Karamanid,the thirty-three still stand out with its ornaments today. These constructions are significant in terms of monitoring the formation of the ornament concept and development and revealing the continuity of architectural ornament existing in Anatolia.It is seen that different techniques and styles were applied in the ornaments of constructions used in wood, plaster, tile and stone material. The style of ornaments differ in installation/early, middle and late/mature periods.It can be said that Karamanid constructions,as a whole,have an ornament language and concept. The influence of tradition of Seljugs? ongoing presence in Anatolia and other Anatolian hackneyeds constructions are well-seen. In addition, other cultures like Ilkhanid, Mameluk and Timurid were also influenced by Karamanids? stylistic changes in architectural ornaments.It is certain that the Karamanids,whose presence in Anatolia were felt for approximately two hundred and fifty years,were known as a major force in terms of social and cultural respects. In this complicated process , all cultures of the period which affected the formation of the Karamanid ornaments and changes, are considered as a whole. As a consequence, hackneyed?s specificity has been tried to be exposed as well as their being known as a period of admiration.