XVI. yüzyıl Adana Sancağı`nda konar-göçer nüfus ve yerleşim: 1519-1572

Abstract

İlkçağlardan itibaren önemli bir yer olan Adana, buraya Türkmen göçleriyle birlikte farklı bir çehreye bürünmüştür. Yerleşik hayattan çok daha fazla konar-göçer hayat etkin olmuş ve bu durum XIX. yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür. Bu yaşam biçiminin baskın olmasında iklim ve coğrafyanın etkisi olduğu kadar, tarihi süreçte iç karışıklıklar ve savaşlar da önemli rol oynamıştır. Nitekim XVI. yüzyılın ortalarına doğru Kızılbaş isyanları ve Safevilerle yapılan savaşlar, Adana'da nüfus ve yerleşim üzerinde olumsuz etkilere sebep olmuştur. Adana Tahrir Defterlerindeki verilerden bahsettiğimiz olumsuz durumları kanıtlamamız mümkün olmaktadır. XVI. yüzyılın sonlarına doğru Adana'da yerleşik nüfus en düşük oranına ulaşırken konar-göçer nüfus yüzde 80'i geçmiştir.Aslında şartlar müsait olduğunda Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesi zor olmamıştır. Nitekim Ayas, Berendi ve Kınık nahiyelerindeki köylerin konar-göçerler tarafından kurulduğu ve olumsuz durumlar ortaya çıktığında eski yaşam biçimlerine tekrar döndükleri görülmektedir.

Since the ancient times, Adana has been an important place. This place formed a different shape with the migration of Turkmen. There was a nomadic life here and it was more effective than the sedentary way of life and this case continued to the end of the 19th century. The geographic and climatic factors, wars and internal turmoils affected this case. But until the mid-16th century , ?Kızılbaş? rebellions and wars with Safevid caused negative results on the population and settlement patterns in Adana. It is possible to provesuch negative consequences from the data in Tahrir registers of Adana. The end of the 16th century, the settled population decreased and nomads constituted more than 80 % of the total population in the area.Indeed when the conditions were favorable was not difficult for the Turkmens to adapt a sedentary life. But it is seen that villages in Ayas,Berendi and Kınık subdistricts were established by nomads, and when these negative conditions appeared,they returned to the old life styles.